Gujarati News
Utility
Who Is Rightly Entitled To Pension After Death Of Husband Or Wife? Know What The Rules Say?

સુપ્રીમ કોર્ટે દત્તક લીધેલા પુત્રનું પેન્શન અટકાવ્યું:પતિ કે પત્નીનું નિધન થયા પછી પેન્શનનો સાચો હકદાર કોણ? જાણો શું કહે છે નિયમો?

11 દિવસ પહેલા

કૉપી લિંક
વીડિયો

એક કેસની કાયદાકીય કાર્યવાહી કરતા સમયે સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું હતં કે સરકારી કર્મચારીની વિધવા પત્ની જો પતિના નિધન પછી બાળકને દત્તક લે છે તો તે ફેમિલી પેન્શનનું હકદાર બનતું નથી.

શું હતો આ કેસ?
મહારાષ્ટ્રના નાગપુરના શ્રીધર ચિમુરકર વર્ષ 1993માં સરકારી નોકરીમાંથી રિટાયર થયા હતા. વર્ષ 1994માં તેમનું નિધન થયુ હતું. તેમના નિધન પછી વર્ષ 1996માં તેમની પત્ની માયા મોતધરેએ રામ શ્રીધર ચિરમુકરને પોતાના બાળક તરીકે દત્તક લીધો હતો. આ બાળક તેના પિતાના પેન્શનનો હકદાર છે કે નહિ એ અંગે કોર્ટમાં કાર્યવાહી થઈ, જેના અંતે એવું તારણ સામે આવ્યું કે જો કોઈ સરકારી કર્મચારી પોતાના જીવનકાળ દરમિયાન કોઈ બાળકને લીગલી દત્તક લે છે તો તે બાળક તેના નિધન પછી પેન્શનનું હકદાર બને છે. નિધન પછી દત્તક લેવામાં આવેલા બાળકને પેન્શનનો હકદાર માનવામાં આવતો નથી.

આજે કામના સમાચારમાં આપણે ફેમિલી પેન્શનને લઈને શું-શું નિયમો છે? એની વિગતવાર માહિતી મેળવીશું. આ સાથે જ બાળકોને ફેમિલી પેન્શનનો લાભ ક્યાં સુધી મળે છે? આ ફેમિલી પેન્શન પર માતા-પિતાનો કેટલો હક હોય છે? અને દયાના આધાર પર મળેલી નોકરી લેવા પર પેન્શન કેવી રીતે અને કેટલું મળે છે? આ તમામ પ્રશ્નોના જવાબ આપણે આજે જાણીશું.

આજના અમારા એક્સપર્ટ છે..
અશોક પાંડે, એડવોકેટ, બોમ્બે હાઈકોર્ટ
સચિન નાયક, એડવોકેટ, સુપ્રીમ કોર્ટ અને મધ્ય પ્રદેશ હાઈકોર્ટ

પ્રશ્ન- ફેમિલી પેન્શન મેળવવા માટેના શું નિયમો છે?
જવાબ- નોકરીમાંથી રિટાયરમેન્ટ મળ્યા પછી કેન્દ્રીય સરકાર અમુક કર્મચારીઓને પેન્શનની સુવિધા આપે છે. કર્મચારીના નિધન પછી તેમના પરિવારના એ લોકોને પેન્શન આપવામાં આવે છે, જે લોકો તેમના પર આધારિત હોય. ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ પેન્શન એન્ડ પેન્શનર્સ વેલફેર જણાવે છે કે ફેમિલી પેન્શન કયા કયા આધાર પર આપવામાં આવે છે.

ફેમિલી પેન્શન સાથે જોડાયેલા અમુક નિયમો...

સરકારી કર્મચારીના ફેમિલી પેન્શન પર કોઈ નિયંત્રણ હોતું નથી. કર્મચારી પહેલાંથી એ નક્કી કરી શકતો નથી કે તેની પેન્શન કોને આપવામાં આવે.
સરકારી કર્મચારી પેન્શન માટે કોઈપણ વ્યક્તિને નોમિનેટ કરી શકતો નથી. તેના નિધન પછી ફક્ત તેના ઘરના સભ્યોને જ પેન્શન મળે છે.
ઓછામાં ઓછી 1 વર્ષની નોકરી કર્યા પછી જ સરકારી કર્મચારી ફેમિલી પેન્શન મેળવવા માટેનો હકદાર બને છે.

પ્રશ્ન- બાળકોને કેટલા સમય સુધી ફેમિલી પેન્શન મળી શકે છે?
જવાબ- સરકારી કર્મચારીના નિધન પછી બાળકોને ફેમિલી પેન્શન મળવા માટેના આ નિયમો છે...

બાળકોના કિસ્સામાં ફેમિલી પેન્શનનો હકદાર જે મોટું હોય એ બને છે.
જો જુડવા બાળકો છે તો બંનેને એકસમાન પેન્શન મળે છે.
અવિવાહિત બાળકને પેન્શન તેના 25 વર્ષ પૂર્ણ થાય ત્યા સુધી અથવા તો લગ્ન થાય ત્યાં સુધી અથવા નોકરીમાં જોડાય એ પહેલાં સુધી મળે છે.
જો પતિ-પત્ની બંને સરકારી કર્મચારી હોય અને બંનેનું નિધન થઈ જાય તો બાળકોને બંનેનાં ફેમિલી પેન્શનનો લાભ મળે છે.
જો સરકારી કર્મચારીના નિધન પછી કોઈ બાળકને દત્તક લેવામાં આવે તો તે બાળકને પરિવારનો સભ્ય માનવામાં આવતો નથી. તે ફેમિલી પેન્શનનો હકદાર બની શકે નહી.

દિવ્યાંગ બાળકો માટે આ નિયમો છે...

જો સરકારી કર્મચારીનું બાળક દિવ્યાંગ (શારીરિક કે માનસિક રીતે ખોડખાપણવાળું) છે અને 25 વર્ષની ઉંમર પછી પણ તેની પાસે કોઈ કમાણીનું સાધન નથી તો તેને આજીવન ફેમિલી પેન્શન મળે છે.
આજીવન ફેમિલી પેન્શન તેને ત્યારે જ મળે છે જ્યારે તેનાથી નાનો કોઈ ભાઈ કે બહેન ન હોય.
જો બાળક નાનું છે તો તેના ગાર્ડિયનના માધ્યમથી તેને ફેમિલી પેન્શન મળે છે.
શારીરિક અને માનસિક દિવ્યાંગ બાળકોને તેમનાં લગ્ન પછી પણ ફેમિલી પેન્શન આપવામાં આવે છે.

દીકરી માટે આ નિયમો છે...

અવિવાહિત, વિધવા કે છૂટાછેડા લીધેલી પુત્રીને ફેમિલી પેન્શન તેના લગ્ન કે બીજા લગ્ન સુધી કે પછી તેને નોકરી મળે ત્યાં સુધી આપવામાં આવે છે. તેમાં ઉંમરની કોઈ મર્યાદા નથી.
દીકરીને 25 વર્ષ પછી પેન્શન ત્યારે જ મળશે, જ્યારે મૃતકનાં તમામ અવિવાહિત સંતાનો 25 વર્ષની ઉંમર પાર કરી લે અને કમાવવાનું શરૂ કરી દે.
જો મૃતકનું કોઈ દિવ્યાંગ બાળક પણ છે તો તે ફેમિલી પેન્શનનો સૌથી પહેલો હકદાર બનશે. જ્યારે તેની યોગ્યતા ફેમિલી પેન્શન માટે ખતમ થશે ત્યારે જ અવિવાહિત, વિધવા કે છૂટાછેડા લીધેલી પુત્રી ફેમિલી પેન્શન મેળવવા માટેની હકદાર બનશે.
જો સરકારી કર્મચારી જીવંત હોય ત્યારે તેની પુત્રીના છૂટાછેડાની કાર્યવાહી કોર્ટમાં શરૂ થઈ હોય અને તેને તલાક સરકારી કર્મચારીના નિધન પછી મળે તોપણ તે ફેમિલી પેન્શન મેળવવા માટે હકદાર બનશે.

પ્રશ્ન- શું કોઈ એવા સંજોગો પણ છે કે જેમાં ફેમિલી પેન્શન મળવાનો હક છીનવાઈ શકે?
જવાબ- હા. ફેમિલી પેન્શનનો હક જે-તે વ્યક્તિ પાસેથી ત્યારે છીનવી શકાય, જ્યારે તે પેન્શન મેળવનારી વ્યક્તિ સરકારી કર્મચારીની હત્યામાં ગુનેગાર સાબિત થાય અથવા તો તેની હત્યા માટે કોઈને પ્રેરિત કરવામાં દોષી સાબિત થાય. આ સ્થિતિમાં તેના પછી જે વ્યક્તિ ફેમિલી પેન્શન મેળવવા પાત્ર છે તેને ફેમિલી પેન્શન મળે છે.

પ્રશ્ન- મૃતકની પત્ની જો બીજા લગ્ન કરી લે તો શું તે પેન્શન મેળવવા માટેની હકદાર બની શકે?
જવાબ- મૃતકના પતિ કે પત્નીને ફેમિલી પેન્શન આજીવન મળી રહે છે. મૃતકની પત્નીને જો કોઈ સંતાન નથી અને તેની પાસે આવકનું કોઈ સાધન પણ નથી તો બીજા લગ્ન કરવા પર પણ તેને પેન્શન મળી રહે છે.

પ્રશ્ન- જો મૃતકની પત્ની નોકરી કરે તો શું તે પેન્શનની હકદાર બની રહે?
જવાબ- મૃતકની પત્ની જો સરકાર દયાભાવનાની દૃષ્ટિએ નોકરી આપે એ સ્વીકારી લે છે તો તે ફેમિલી પેન્શનની હકદાર રહેતી નથી.

પ્રશ્ન- દત્તક લીધેલા બાળકને પણ પેન્શન મળશે?
જવાબ- દત્તક લીધેલા બાળક પાસે પણ બાયોલોજિકલ દીકરા અને દીકરી જેટલા જ હક હોય છે એટલા માટે દત્તક લીધેલું બાળક પણ ફેમિલી પેન્શનનું હકદાર બને છે, પણ જો બાળક સરકારી કર્મચારીના નિધન પછી દત્તક લેવામાં આવ્યું હોય તો તેને પેન્શન મળતું નથી.

પ્રશ્ન- શું દત્તક લીધેલા બાળકને સરકાર દયાભાવનાની દૃષ્ટિએ જે નોકરી આપે એ મળે?
જવાબ- હા, જો દત્તક લેવામાં આવેલું બાળક તે નોકરી માટેની યોગ્ય લાયકાત ધરાવે છે તો તે આ નોકરી મેળવી શકે છે.

પ્રશ્ન- શું મૃતકની લિવ-ઈન પાર્ટનરને પેન્શન કે સરકાર દયાભાવનાની દૃષ્ટિએ જે નોકરી આપે એ મેળવવાનો અધિકાર છે?
જવાબ- લિવ-ઈન પાર્ટનરને લગ્ન જેવો જ સંબંધ માનવામાં આવે છે, તેમ છતાં તેને લગ્નની માન્યતા આપવામાં આવેલી નથી એટલા માટે લિવ-ઈન પાર્ટનરને ન તો પેન્શન મળે છે કે ન તો સરકાર દયાભાવનાની દૃષ્ટિએ જે નોકરી આપે એ મળે છે. હા, લિવ-ઈન પાર્ટનરથી જે બાળક જન્મ લે છે તે બાળકને પેન્શન અને સરકાર દયાભાવનાની દષ્ટિએ જે નોકરી આપે એ મેળવવાનો અધિકાર છે. એ માટે તેમણે બાકીનાં બાળકો પાસેથી NOC (નો ઓબ્જેક્શન સર્ટિફિકેટ) લેવું પડે છે.

પ્રશ્ન- માતા-પિતાને ફેમિલી પેન્શન મળવા અંગેના કયા-કયા નિયમો છે?
જવાબ- માતા-પિતાને ફેમિલી પેન્શન મળવા અંગેના નિયમો નીચે મુજબ છે...

જો સરકારી કર્મચારીનું નિધન થાય અને તેની કોઈ પત્ની કે બાળકો ન હોય તથા માતા-પિતા મૃતક વ્યક્તિ પર સંપૂર્ણપણે આધારિત હોય તો તેમને ફેમિલી પેન્શન મળી શકે.
આ પરિસ્થિતિમાં પહેલા માતાને અને તેમના પછી પિતાને પેન્શન મળે છે.
માતા-પિતાને જે ફેમિલી પેન્શન મળશે તે તેના મૃત્યુ સુધી મળશે.

નીચે લખેલાં ગ્રાફિક્સ પરથી કેટલું પેન્શન મળશે? એની સમજૂતી મેળવો...

પ્રશ્ન- મૃતકનાં માતા-પિતા અને પત્ની જો બંને અલગ-અલગ રહે તો શું બંનેને અલગ-અલગ પેન્શન મળશે?
જવાબ- ના. એવું નહિ થાય. પેન્શન ફક્ત એક જ મળશે.

પ્રશ્ન- શું સરકાર દયાભાવનાની દૃષ્ટિએ જે નોકરી આપે તે લેવા માટે પત્નીએ મૃતકનાં માતા-પિતાની મંજૂરીની જરૂર પડે છે?
જવાબ- જો કોઈ સરકારી કર્મચારી વિવાહિત છે અને તેનું નિધન થઈ જાય તો તેની પત્નીને સરકાર દયાભાવનાની દષ્ટિએ જે નોકરી આપે છે એ મેળવવા માટે તેનાં માતા-પિતા તરફથી NOC લેવી પડે છે.

અન્ય સમાચારો પણ છે...

એપ ખોલો

વીડિયોવધુ જુઓ

Our Divisions

This website follows the DNPA Code of Ethics.

ફીડબેક આપો