અમિતાભને પણ ચૂપ કરાવી દેનારા બાળકો:એશિયામાં સૌથી વધુ ‘આલ્ફા’ જનરેશન, આ બાળકો બનશે રંગભેદ-જાતિવાદથી મુક્ત ક્રાંતિકારીઓ

વિલિયમ વર્ડ્સવર્થે પોતાની એક લોકપ્રિય કવિતા ‘My Heart Leaps Up’ માં લખ્યું હતું કે, ‘The child is the father of the man’. તેમના મનની આ અભિવ્યક્તિ વિશ્વની દરેક પેઢીમાં હકીકત બની રહી હોય તેવું લાગી રહ્યું છે. જો તમે ‘લિટલ ચેમ્પ્સ’ અને ‘KBC-સ્ટુડન્ટ સ્પેશિયલ’ જોયું હશે તો તમે તેનો અંદાજ લગાવી શકશો કે, આજનાં બાળકો જૂની પેઢીની સાપેક્ષે કેટલા સ્માર્ટ છે? એક્સપર્ટની માનીએ તો આ બાળકોની બુદ્ધિમત્તા જૂની પેઢીઓની સાપેક્ષે વધુ છે અને આ વાતને હકીકત સાબિત કરવામાં જનરેશન આલ્ફાએ કોઈ કસર બાકી છોડી નથી.

વર્ષ 2010થી 2014ની વચ્ચે જન્મ લેનારા બાળકોને ‘જનરેશન આલ્ફા’ તરીકે ઓળખવામાં આવતા હતા. આ જનરેશનને ‘આઈ જનરેશન’ (iGeneration) તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. આ પહેલી જનરેશન છે કે, જેણે આઈફોન કે આઈપેડનાં પ્રારંભિક તબકકામાં પગલા માંડ્યા છે. જો વાત જાગરુકતાની કરીએ તો પછી ઈન્ટેલિજન્સ, કોન્ફિડન્સ અને ફ્રેકનેસની બાબતે તેમનો અંદાજ અલગ છે. ‘લિટલ ચેમ્પ્સ’નાં જજોનો સામનો કરવાનો હોય કે પછી KBCમાં બિગ બીની સામે હોટ સીટ પર બેસીને પ્રશ્નોનાં જવાબ આપવાની વાત હોય, આ બાળકો પણ વડીલોને અચરજ પમાડે છે.

સમગ્ર વિશ્વમાં દર અઠવાડિયે 28 લાખથી વધુ બાળકોનો જન્મ થાય છે. બે વર્ષ પછી વિશ્વની સૌથી મોટી વસ્તી જનરેશન 'GEN Alpha' બનવા જઈ રહી છે ત્યારે આટલી મોટી સંખ્યામાં સમાન વિચારધારા ધરાવતાં લોકોની વસ્તી ક્યારેય એકસાથે રહી નથી, જે સંબંધો કરતાં ટેકનોલોજી પર વધુ આધાર રાખે છે. તેમની પસંદગી સમાજ અને બજાર માટે ટોચની પ્રાથમિકતા રહેશે, જે વિશ્વનું ચિત્ર બદલી નાખશે.

તો આગળ વધતાં પહેલાં ગ્રાફિકનાં માધ્યમથી એ જાણીએ કે, અત્યાર સુધીમાં વિશ્વમાં કેટલી જનરેશન આવી ચૂકી છે?

સમય જતાં ‘જનરેશન’ ની વ્યાખ્યા બદલાતી ગઈ
એવું જોવા મળ્યું છે કે, જુદી-જુદી જનરેશન(પેઢી)નાં લોકો જુદી-જુદી પરિસ્થિતિઓમાં જુદી-જુદી રીતે વર્તે છે. તેમનાં વલણ, માન્યતાઓ, વિચારોનાં આધારે પેઢીઓને જુદા-જુદા વર્ગોમાં વહેંચવામાં આવી છે. ઘણા શબ્દકોશોમાં ‘જનરેશન (પેઢી)’ ને વિવિધ શબ્દોમાં સમજાવવામાં આવી છે.

‘જનરેશન આલ્ફા’નાં નામકરણની પોતાની એક રસપ્રદ વાર્તા પણ છે, જે આ ગ્રાફિક પરથી સમજી શકાય છે-

આલ્ફા જનરેશન કેવા પ્રકારની દુનિયાનું સર્જન કરવા જઈ રહી છે તે અંગે વિશ્વના મહત્વનાં દેશો ભારત, ચીન અને અમેરિકા, યુરોપ પાસેથી તથ્યો એકત્રિત કરવામાં આવ્યા છે, જેમાંથી કેટલાક મહત્વનાં તથ્યોને આ ગ્રાફિકમાં સમજાવવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો છે-

આવો જાણીએ કે, આ જનરેશન આલ્ફા શું કરી શકે છે અને આવનારા સમયમાં તેની લાઇફસ્ટાઇલ કેવી હશે અને તેના માટે કંપનીઓ કેવા પ્રકારની રણનીતિઓ પર કામ કરી રહી છે?

‘જનરેશન આલ્ફા’ એ બજાર માટેનું સૌથી મોટું ગ્રાહક જૂથ હશે
જનરેશન આલ્ફા અત્યાર સુધીની સૌથી સંપન્ન અને સશક્ત પીઢી હશે. આ સમયકાળનો યુવા પોતાની જાતને મહત્વ આપનાર અને સાથે જ આજુબાજુની સ્થિતિ પ્રમાણે પોતાની જાતને ઢાળી લેશે. આ જનરેશનનાં બાળકો સ્માર્ટફોન અને ટેબ્લેટનો ઉપયોગ કરતા મોટા થયા. આઇફોન, આઇપેડ અને એપ્સનો ઉપયોગ તેમના માટે જરાપણ આશ્ચર્યજનક રહ્યો નથી. તેમને ખબર નથી હોતી કે, આ ગેજેટ્સ વિના જીવન કેવું હોત?

ટેક્નોલોજીની ઝડપી ગતિને જોતાં આલ્ફા જનરેશનને રેકોર્ડ પ્લેયર, વીડિયો હોમ સિસ્ટમ (VHS), VCR, પેજર, CD, DVD પ્લેયર, ફેક્સ મશીન, MP3 પ્લેયર, લેન્ડલાઇન ફોન, ડિક્શનરી, યલો પેજીસ, સ્ટ્રીટ ડિરેક્ટરી જેવી ઘણી બાબતોથી વાકેફ નહીં હોય.

સૌથી મહત્વની વાત એ છે કે, જનરેશન ‘આલ્ફા’ ક્યારેય ખિસ્સામાં પર્સ લઈને ફરશે નહીં. ફક્ત મોબાઈલ, કાર્ડ કે કોડ દ્વારા જ તે લેવડ-દેવડમાં નિષ્ણાત બનશે. તેનાં વાંચન અને પરીક્ષા આપવાની રીતમાં ઘણા ફેરફારો થશે.

જનરેશન ‘આલ્ફા’ની આ જીવનશૈલીને ધ્યાનમાં રાખીને બ્રાન્ડ્સ પોતાની નવી નીતિઓ બનાવી રહી છે. ‘આલ્ફા’ જનરેશન ટૂંક સમયમાં જ ટીનેજ સ્ટેજ પર પહોંચવા જઈ રહી છે. આવી સ્થિતિમાં કંપનીઓ જે રીતે આ પેઢીને લલચાવે છે તે પણ સંપૂર્ણપણે ડિજિટલ બની રહી છે. કંપનીઓએ ગેજેટ્સ, રમકડા સહિત તમામ વસ્તુઓ માટે નવી રણનીતિ પર પણ કામ કરવાનું શરૂ કરી દીધું છે.

જનરેશન ‘આલ્ફા’નાં ફન ટોયઝ બનાવશે તેમને આત્મવિશ્વાસુ
ફન ટોયઝથી રમતાં જનરેશન ‘આલ્ફા’નાં બાળકો જાણે હાસ્યની રમત હોય તેમ સાયન્સ, ટેક્નોલોજી, એન્જિનિયરિંગ અને મેથ્સ (STEM) સાથે જોડાયેલી ખાસ આવડતો શીખશે. ફક્ત એટલું જ નહીં આ ફન ટોયઝ આ બાળકોને સામાજિક, રચનાત્મક, આત્મવિશ્વાસુ, સંતુલિત બનાવી શકશે. આવા બાળકો પૈસાની શક્તિથી નવીનતાને પણ સમજશે. ‘આલ્ફા’ પેઢી માટે ટેક-ટોયઝ સકારાત્મક પાસું એ છે કે, આવા રમકડાંના ઉપયોગથી વિશ્વભરની આ પેઢી વચ્ચે કનેક્ટિવિટી વધશે. તેનાથી વૈશ્વિક સમુદાયનું નિર્માણ થશે અને તેનો વિકાસ થશે, જે વૈશ્વિક સંચારને મજબૂત કરશે.

આ વાતને ધ્યાનમાં રાખીને ટોય બ્રાન્ડ્સે નવી રણનીતિઓ પર કામ કરવાનું શરૂ કરી દીધું છે. આજે વિશ્વમાં ટોયઝનું બજાર 8,134 અબજ રૂપિયા છે, જે સતત વધી રહ્યું છે. ભારતમાં પણ વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી ગયા વર્ષે ટોયઝ ઉદ્યોગ પ્રત્યે ગંભીર હતા. તેમણે ‘ઈન્ડિયા ટોય ફેર-2021’ નું ઉદઘાટન પણ કર્યું હતું. હાલમાં ભારતમાં 85 ટકા રમકડાં બહારથી આયાત કરવામાં આવે છે. જયપુર, વારાણસી અને ચેન્નાપટ્ટનમ શહેર દેશમાં રમકડાં બનાવવા માટે જાણીતા છે.

એજ્યુકેશન સિસ્ટમ જનરેશન ‘આલ્ફા’ની આસપાસ હશે
21મી સદીની આ પહેલી પેઢીની શિક્ષણની રીત પણ બદલાવાની છે. વિઝ્યુઅલ, મલ્ટિમોડલ અને હેન્ડ્સ-ઓન લર્નિંગ શીખવા માટે આધુનિક તકનીકથી સજ્જ હશે, જેના માટે માળખામાં ફેરફાર એ સમયની માગ હશે એટલે કે શિક્ષણની પદ્ધતિ જો પરંપરાગત રહેશે તો બદલાતા સમયની સાથે ટકી રહેવું મુશ્કેલ બની જશે. આ પેઢીનો ટ્રેન્ડ તેમાં નહીં હોય. વિશ્વ હવે એક વૈશ્વિક ગામડું બની રહ્યું છે, તેથી આ પેઢીનાં દેશની સીમાઓ શિક્ષણ માટે મહત્વની નથી. આ જનરેશનમાં હાઈ-લો, કલર-ડિફરન્સ જેવી કોઈ વસ્તુ નહીં હોય, આ સૌથી મોટું ફીચર છે.

અગાઉની તમામ પેઢીઓની તુલનામાં ‘આલ્ફા’ જનરેશન પાસે માહિતીનો સૌથી વધુ ભંડાર છે, જે કેટલીક વૈશ્વિક ભાષાઓમાં હાજર છે. ‘આલ્ફા’ પેઢીનો સામનો કરી રહેલી ભાષાકીય અડચણો પણ લગભગ સમાપ્ત થવા જઈ રહી છે. આને કારણે ‘આલ્ફા’ જનરેશન એજ્યુકેશન હાલની પેટર્નથી અલગ થવાનું છે. આ માટે Byjus, હેનરી હર્વિન, અપગ્રેડ જેવી ઓનલાઇન એજ્યુટેક કંપનીઓએ પણ કમર કસી લીધી છે.

‘આલ્ફા’ના વિશ્વમાં આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સનો ઉપયોગ સામાન્ય છે
આઇફોન, આઇપેડ અને એપ્સ વિશે જાણીને માતાના પેટમાં રહીને જન્મેલી આ પેઢી માટે સ્માર્ટફોન કોઇ નવાઈની વાત નથી. તેઓ સ્ક્રીનને ટચ કરતાં ડરતાં નથી અને તેમના માટે સિરી, એલેક્સા અને ગૂગલ આસિસ્ટન્ટનાં અવાજો ઘર જેવો અનુભવ કરાવે છે. આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ અને વોઈસ આસિસ્ટન્ટનો ઉપયોગ કરવામાં તે જરાપણ ખચકાતા નથી. સમાજશાસ્ત્રી દીપેન્દ્ર મોહન સિંહ કહે છે કે, ‘જેને આપણે સ્માર્ટફોન અને સ્માર્ટ ગેજેટ્સ કહીએ છીએ, તે જનરેશન આલ્ફા માટે ખૂબ જ સામાન્ય બાબત છે. તેમને તેમાં કંઈપણ સ્માર્ટ દેખાતું નથી. તેઓ જે તકનીકીઓને સ્માર્ટ માનશે તેને આપણે સમજી પણ શકીશું નહીં. તે આપણી અને તેમની વચ્ચેનું જનરેશન ગેપ બનશે.’

મેટાવર્સ જનરેશન આલ્ફાનાં યુગમાં આવશે
આજકાલ ફેસબુક અને માઇક્રોસોફ્ટ ‘મેટાવર્સ’ પર કામ કરી રહ્યા છે. મેટાવર્સ એટલે શું? પહેલાં સમજીએ. ઓક્ટોબર-2021માં ફેસબુકનાં CEO માર્ક ઝુકરબર્ગે કંપનીનું નામ મેટા રાખ્યું હતું. તે સમયે માર્કે કહ્યું હતું કે, અમે ઇચ્છીએ છીએ કે, વિશ્વમાં મેટાવર્સ તરીકે ઓળખાય, જો કે મેટાવર્સ એ નવો શબ્દ નથી.

વર્ષ 1992માં, નીલ સ્ટીફન્સને તેમની ડિસ્ટોપિયન નવલકથા ‘સ્નોક્રેશ’ માં મેટાવર્સનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. સ્ટીફન્સનની નવલકથામાં મેટાવર્સનો અર્થ એક એવી દુનિયા થાય છે કે, જ્યાં લોકો ગેજેટ્સની મદદથી એકબીજા સાથે જોડાય છે. ગેજેટ્સમાં હેડફોન, વર્ચ્યુઅલ રિયાલિટી સામેલ છે. આ વિડિઓ ગેમ લોકોને વર્ચ્યુઅલ વર્લ્ડ પર લઈ જાય છે. વાસ્તવિક દુનિયામાં, તમે દરેક વસ્તુને સ્પર્શી શકો છો, તેને અનુભવી શકો છો પરંતુ, મેટાવર્સ (વર્ચ્યુઅલ વર્લ્ડ) તદ્દન વિપરીત છે. મેટાવર્સ એક વર્ચ્યુઅલ વિશ્વ છે જે સંપૂર્ણપણે હાઇ-સ્પીડ ઇન્ટરનેટ પર આધાર રાખે છે. હાઇ સ્પીડ ઇન્ટરનેટ અને ગેજેટ્સ વગર આ દુનિયામાં જવું શક્ય નથી. વાસ્તવિક દુનિયામાં, તમારે શારીરિક રીતે તે સ્થળની મુલાકાત લેવા માટે જવું પડે છે પરંતુ, મેટાવર્સમાં તમે ઘરેબેઠા અમેરિકા અથવા વિશ્વનાં કોઈપણ ખૂણાની મુસાફરી કરી શકો છો. તમે ઘરેબેઠા પણ આ જગ્યાનો અનુભવ કરી શકો છો. મેટાવર્સમાં દરેક વસ્તુ વર્ચુઅલ છે. કશું જ વાસ્તવિક નથી હોતું.

બ્લૂમબર્ગ ઇન્ટેલિજન્સનો અંદાજ છે કે, વર્ષ 2024 સુધીમાં મેટાવર્સ માર્કેટ 800 અબજ ડોલર સુધીનું હશે એટલે કે જનરેશન આલ્ફાનાં છેલ્લા વર્ષમાં સમગ્ર વિશ્વમાં મેટાવર્સની પહોંચ વધવાની છે.

બેંક ઓફ અમેરિકાએ મેટાવર્સને તે 14 ટેક્નોલોજીમાં સામેલ કર્યો છે, જે આપણા જીવનમાં ક્રાંતિ લાવશે. તાજેતરમાં ધ બેન્ક ઓફ અમેરિકા થીમેટિક રિપોર્ટ: ‘ધ 14 ટેકનોલોજી ધેટ’ રિવોલ્યુશન કરશે અથવા લાઇવ્સમાં નિષ્ણાતોએ લખ્યું છે, ‘મેટાવર્સમાં અસંખ્ય વર્ચ્યુઅલ વર્લ્ડ્સ હશે અને તેઓ એકબીજાને વાસ્તવિક દુનિયા સાથે જોડાયેલા રાખશે. આનાથી લાંબા સમયથી ચાલતા ઉદ્યોગ અને બજારો જેવા કે, ફાઇનાન્સ અને બેન્કિંગ, રિટેલ અને શિક્ષણ, આરોગ્ય અને તંદુરસ્તી તેમજ પુખ્ત વયનાં વ્યવસાયમાં પરિવર્તન આવશે, જો તમે કામ પર હો અથવા ફ્રી હો તેમની હાજરી હશે અને તે અર્થતંત્રને મજબૂત બનાવશે. યુ.એસ.ના રેમન્ડ કુર્ઝવેલ કહે છે, ‘આ દાયકાના અંતમાં વર્ષ 2030માં જનરેશન ‘આલ્ફા’ તેમનો વધુ સમય વાસ્તવિક દુનિયા કરતાં મેટાવર્સમાં વિતાવશે.’

મેટાવર્સ ગેમિંગની વધતી જતી અસરને જોતાં દિલ્હીમાં રહેતી સોનિકા રાજપૂત કહે છે કે, ‘મારી દીકરી 11 વર્ષની છે અને તે મોબાઇલમાં મેટાવર્સ ગેમ્સ ડાઉનલોડ કરવા માટે મારા પર દબાણ કરતી રહે છે. આવી ગેમ્સ અમુક સમયે બાળકોને વાસ્તવિક દુનિયાની બહાર લઈ જાય છે. જો કે, આવી ગેમ્સ ફ્રીમાં ડાઉનલોડ કરવામાં આવે છે, પરંતુ જ્યારે બાળકો આ ગેમ રમીને આગળ વધે છે, ત્યારે એક સ્તર આવે છે જ્યારે તેઓ પોતાની સમજણ પર નિયંત્રણ રાખી શકતા નથી. એ લેવલથી આગળ વધવા માટે તમારે પૈસા ચૂકવવા પડે છે તેમજ બાળકને ગેમમાંથી બહાર નીકળવું પણ મુશ્કેલ બની જાય છે.