ભાસ્કર ઇન્ટરવ્યૂ'દેશ કે ગદ્દારોં કો ગોલી મારો..' કહેનારા નેતાઓ આઝાદ:ઉમર ખાલિદના પિતાએ કહ્યું - નિર્દોષ છૂટ્યા પછી પણ પુત્ર કેમ જેલમાં, બહેનના લગ્નમાં આવવાની સંભાવના નથી

હું હંમેશાં વિચારું છું કે આ અંધકારમય સુરંગ કેટલી લાંબી છે? કેમ કોઈ પ્રકાશનાં કિરણ નજરે નથી પડતાં? શું હું અંતની નજીક છું કે વચ્ચે જ રહી ગયો છું. શું મારી પરીક્ષા હમણાં શરૂ થઈ છે? છેલ્લાં બે વર્ષથી દરેક રાતે એક જ બાબત સંભળાયા કરે છે- 'નામ નોંધી લો, આ કેદીને જામીન આપો' અને એ દિવસથી રાહ અને અપેક્ષા રાખું છું કે ક્યારે આ લિસ્ટમાં હું પોતાનું નામ સાંભળીશ.

12 સપ્ટેમ્બર 2022ના રોજ જેલમાં લખેલા એક લેટરમાં ઉમર ખાલિદે આ આશા વ્યકત કરી હતી, પરંતુ 2 વર્ષ, 3 મહિના પૂરા થવા આવ્યાં છે અને હાલમાં તેની બહાર આવવાની કોઈ શક્યતા દેખાતી નથી.

ઉમર ખાલિદે તેની બહેનના લગ્નમાં સામેલ થવા માટે દિલ્હીની એક કોર્ટને બે અઠવાડિયાં માટે વચગાળાના જામીન માગ્યા છે, જેના પર 12 ડિસેમ્બરના રોજ સુનાવણી થવાની છે. ઉમર પર 12 રમખાણોમાં કૃત્ય ઘડવાનો આરોપ છે. આ રમખાણોમાં 53 લોકોનાં મોત થયાં હતાં અને 700 લોકો ઘાયલ થયા હતા.

આ એ જ નિવેદન છે, જેના કારણસર JNU પૂર્વ વિદ્યાર્થી ઉમર ખાલિદ જેલમાં છે. 14 સપ્ટેમ્બર 2020ના રોજ ઉમરની દિલ્હી પોલીસના સ્પેશિયલ સેલ દ્વારા દિલ્હી રમખાણો સંબંધિત બે કેસમાં ધરપકડ કરવામાં આવી હતી. ગૃહમંત્રી અમિત શાહે પણ સંસદમાં પોતાના ભાષણમાં આ નિવેદનનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. તેમણે દાવો કર્યો હતો કે આ ભાષણ 17 ફેબ્રુઆરીએ આપવામાં આવ્યું હતું અને 23-24 ફેબ્રુઆરીએ રમખાણો થયાં હતાં.

આમાંથી એક કેસમાં ઉમરને 3 ડિસેમ્બરે નિર્દોષ જાહેર કરાયો હતો. હાલમાં તે જેલમાં છે, કારણ કે બીજા કેસમાં UAPA (અનલોફુલ એક્ટિવિટીઝ પ્રિવેન્શન એક્ટ) લાગુ કરવામાં આવ્યો છે. એડિશનલ સેશન્સ જજ પુલસ્ત્ય પ્રમાચલાએ છૂટનો ચુકાદો આપતાં કહ્યું- 'પોલીસ પાસે ઉમર વિરુદ્ધ કોઈ પુરાવા નથી. માત્ર શંકાના આધારે કોઈને હંમેશાં માટે જેલમાં રાખી શકાય નહીં.

લોકો માટે હું દેશદ્રોહીનો પિતા છું
બાટલા હાઉસની ગલીમાંથી પસાર થઈને હું ઝાકિર નગરમાં પ્રવેશું છું. જામિયા મિલિયા યુનિવર્સિટી પાસેનો આ વિસ્તાર પહેલા યમુના નદીના તટ હતો. હવે એ ખૂબ જ ગીચ વસતિ ધરાવે છે. તે ખૂબ જ નાની શેરીઓ અને નાનાં મકાનોમાં રહે છે. આ વિસ્તારમાં 2008માં બાટલા હાઉસ એન્કાઉન્ટર પછી ચર્ચામાં આવ્યો હતો અને ત્યાર બાદ શાહીનબાગ વિરોધ માટે વિશ્વભરમાં જાણીતો બન્યો હતો.

હું ઉમર ખાલિદના પિતા કાસિમ રસૂલ ઇલ્યાસના ઘરે જવા માગતો હતો, પરંતુ ઘરે તેમની દીકરીના લગ્નની તૈયારીઓ ચાલી રહી છે. સંબંધીઓ આવ્યા હતા, તેથી તેઓ તેમને તેમની ઓફિસમાં મળવા આમંત્રણ આપે છે. તેમણે કહ્યું- ત્યાં આરામથી વાત કરી શકાશે.

હું ઓફિસ જેવા નાના ફ્લેટમાં પ્રવેશું છું. સામે રસૂલ ઇલ્યાસ બેઠા છે, તેમના ચહેરા પર થાક છે. તેમની પહેલી ચિંતા એ છે કે ઉમર તેની બહેનના લગ્નમાં હાજરી આપી શકશે કે નહીં.

દિલ્હી રમખાણો દરમિયાન અનુરાગ ઠાકુર અને કપિલ મિશ્રા જેવા નેતાઓ, 'દેશ કે ગદ્દારોં કો ગોલી મારો** કો' જેવા નારા લગાવ્યા હતા. તેઓ હજુ પણ મુક્તપણે ફરે છે. તેમના પર FIR પણ નોંધવામાં આવી ન હતી. ઉમર ખાલિદે ખુલ્લેઆમ CAAનો વિરુદ્ધ કર્યો હતો, તેથી જ તેની વિરુદ્ધ આટલી કડક કલમો હેઠળ કેસ કરવામાં આવ્યો હતો.

ઉમરના કેસની કહાની: FIR અને સાક્ષી
રસૂલે ઉમર પર લાગેલા આરોપોને પાયાવિહોણા ગણાવ્યા છે. જ્યારે હું આ કેસમાં પોલીસ FIR જોઉં છું ત્યારે ખબર પડે છે કે ઉમરની 6મી માર્ચે દાખલ કરાયેલી FIR નંબર 59/2020 હેઠળ ધરપકડ કરવામાં આવી હતી. તેના પર બે સમુદાય વચ્ચે નફરતને પ્રોત્સાહન આપવા, હિંસા ઉશ્કેરવા, પૈસા પડાવવા અને ષડયંત્ર દ્વારા મૃત્યુનું કારણ બને તેવા આરોપો લગાવવામાં આવ્યા છે.

તેની સામે ગેરકાયદે પ્રવૃત્તિઓ અધિનિયમ, 1967 (UAPA)ની ચાર કલમો, હત્યા અને કલમોથી લઈને અતિક્રમણ સંબંધિત ઇન્ડિયન પીપલ કોડની 18 કલમો, પ્રિવેન્શન ઓફ ડેમેજ ટુ પબ્લિક પ્રોપર્ટી એક્ટ, 1984ની બે કલમો અને શસ્ત્ર અધિનિયમની, 1959ની કલમો હેઠળ આરોપ ઘડવામાં આવ્યા છે.

એક અજાણ્યા બાતમીદારના નિવેદનના આધારે ઉમરને આરોપી બનાવવામાં આવ્યો છે. આ નિવેદન ક્રાઈમ બ્રાન્ચના નાર્કોટિક્સ યુનિટના સબ-ઈન્સ્પેક્ટર અરવિંદ કુમારને મળ્યું હતું. FIRમાં લખવામાં આવ્યું છે કે આ અજાણ્યા બાતમીદારે ઉમર અને દાનિશ નામની વ્યક્તિ અને અન્ય બે લોકોની સિક્રેટ મીટિંગ યોજી હતી.

પોલીસના દાવા મુજબ, નાર્કોટિક્સ યુનિટનો એક બાતમીદાર આ 'ગુપ્ત બેઠકો'માં સામેલ હતો, જેમાં 'દિલ્હીમાં રમખાણો ભડકાવવાનું સુનિયોજિત કાવતરું' ઘડવામાં આવ્યું હતું. આ આરોપ UAPA લાદવાનો આધાર છે. જે કેસમાં 3 ડિસેમ્બરે જામીન આપવામાં આવ્યા હતા, તેમાં પણ એકમાત્ર સાક્ષી દિલ્હી પોલીસનો કોન્સ્ટેબલ છે.

રસૂલ કહે છે કે ઉમર વિરુદ્ધ બે કેસ છે - પ્રથમ FIR 101, બીજી FIR 59. આ બંને કેસ ફેબ્રુઆરી 2020માં દિલ્હીમાં થયેલા રમખાણો સાથે સંબંધિત છે. બીજા કેસમાં UAPA અને આર્મ્સ એક્ટ લગાવવામાં આવ્યો છે, તેથી નીચલી કોર્ટ અને હાઈકોર્ટ બંનેમાંથી જામીન મળ્યા નથી.

ઉમરને કેમ છોડવામાં આવતો નથી, આશા શું છે?
રસૂલ અટક્યા વિના બોલે છે - 'FIR 59ના કેસમાં પોલીસે 28 કલમ લગાવી છે. એમાં UAPA સિવાય ઘણા કડક વિભાગો છે. સામાન્ય વિભાગોમાં પોલીસે સાબિત કરવું પડે છે કે આરોપીએ ગુનો કર્યો છે, પરંતુ UAPAમાં આરોપીએ સાબિત કરવું પડશે કે તે નિર્દોષ છે. પોલીસે 17,500 પેજની પ્રથમ ચાર્જશીટ તૈયાર કરી છે. આ પછી પોલીસે સપ્લિમેન્ટરી ચાર્જશીટ પણ કરી છે.

પ્રથમ ચાર્જશીટમાં ઉમરનું નામ નથી. ઉમર ખાલિદની દિલ્હી રમખાણોના લગભગ 6 મહિના પછી સપ્ટેમ્બર 2020માં ધરપકડ કરાઈ હતી. પોલીસે રજૂ કરેલા સાક્ષી ધરપકડના એક મહિના પહેલાં મળી આવ્યો હતો. પોલીસે રજૂ કરેલા તમામ સાક્ષીઓ સંપૂર્ણપણે નકલી છે. પોલીસે હજુ સુધી તેમનાં નામ આપ્યાં નથી. મને ખાતરી છે કે કોર્ટ બીજા કેસમાં પણ ઉમરને નિર્દોષ જાહેર કરશે, પરંતુ આ બધામાં ઉમરનું જીવન બરબાદ થઈ રહ્યું છે.'' આ કહીને રસૂલ નિરાશાને ઘેરી લે છે, તે ઊભો થઈને પાણી પીવા લાગ્યો.

જેલમાં 800 પુસ્તક વાંચ્યા, કેદીઓને અંગ્રેજી શીખવે છે
જ્યારે મેં રસૂલને ઉમર વિશે પૂછ્યું તો શાંતિ ફરી ભંગ થઈ ગઈ. તે કહે છે- 'તેનું આખું જીવન સંઘર્ષથી ભરેલું રહ્યું છે. તેણે ઝારખંડના આદિવાસીઓના અધિકારો અને ભેદભાવના મુદ્દા પર PhD કર્યું છે. ક્યારેય ભારત છોડીને વિદેશ ભણવા ગયો નથી, ક્યારેય પાસપોર્ટ પણ બનાવ્યો નથી.

તેણે બે વિદેશી યુનિવર્સિટીમાંથી શિષ્યવૃત્તિ મેળવી, પરંતુ તેણે ના પાડી. જો સરકાર એવું વિચારે છે કે તે ઉમરને બે વર્ષ જેલમાં નાખીને હરાવી દેશે તો આવું વિચારવું ખોટું છે. ઉમર હંમેશા તેની માતાને આ જ કહે છે - તમારે ચિંતા કરવાની જરૂર નથી.

ઉમર નાનપણથી જ એવો હતો, જ્યારે પણ તે કંઈક ખોટું જોતો ત્યારે તે તેની માતા પાસે આવીને કહેતો. 2008માં જ્યારે બાટલા હાઉસ એન્કાઉન્ટર થયું ત્યારે તેણે ઉમરને હચમાવી નાખ્યો. ઉમરે ક્યારેય પણ શોખથી જીવન જીવ્યું નથી. તમે જે ખાવા આપો છો ઓ ખાશે. તેને જમીન પર સૂવાનું કહો, સૂઈ જશે. તેથી જ અમે જાણતા હતા કે જેલ જીવન તેના આત્માને અસર કરશે નહીં.

ઉમરે 2 વર્ષમાં લગભગ 800 પુસ્તક વાંચ્યા છે. તે જેલમાં અન્ય કેદીઓને અંગ્રેજી શીખવતો હતો અને તેના કારણે કેટલાક કેદીઓ તેના મિત્રો બની ગયા હતા. જેલ વહીવટીતંત્ર લોકો સાથે પણ તેના સારા સંબંધો છે. અમે ઉમરને કપડાં, ધાબળા મોકલીએ છીએ અને તે અન્ય જરૂરિયાતમંદ કેદીઓને વહેંચી દે છે.

'એન્ટી નેશનલ' પરિવાર માટે પડકાર
રસૂલ કહે છે- 'વર્ષ 2016માં જ્યારે JNU વિવાદ સામે આવ્યો ત્યારે સમગ્ર મીડિયા ઉમર પર તૂટી પડ્યું હતું. ઉમર પર આરોપ લગાવવામાં આવ્યો કે તે બેવાર પાકિસ્તાન ગયો અને તેના આતંકવાદીઓ સાથે સંબંધ ધરાવે છે. મને પ્રતિબંધિત સંગઠન સિમી (સ્ટિડન્ટ ઇસ્લામિક મૂવમેન્ટ ઓફ ઈન્ડિયા)નો સભ્ય ગણાવવામાં આવ્યો. 2016ના રાજદ્રોહના કેસમાં કોઈ કાર્યવાહી આગળ વધી નથી. દિલ્હી રમખાણોના બીજા કેસમાં પણ આવું જ થશે. લોકો હવે મને કહે છે કે 'તે ઉમર ખાલિદના પિતા છે'. હું તેના નામથી ઓળખાઉં છું.'

રસૂલે આરોપ લગાવ્યો - ઉમર ખાલિદ પર આટલા કેસ કરાયા છે, કારણ કે તે એક મુસ્લિમ પરિવારમાંથી આવે છે. જો તે મુસ્લિમ ન હોત તો કદાચ આવું બન્યું ન હોત. સમગ્ર દેશમાં હિન્દુ-મુસ્લિમ વચ્ચે વિભાજન વધી રહ્યું છે.

તેમણે કહ્યું - 'ઘરે જ્યારે પણ વાતચીત થતી ત્યારે તે તેની બહેનોના ભણતરને લઈ ભાર મૂકતો હતો. ઉમરની બહેનોએ પણ સેન્ટ સ્ટીફન્સ જેવી ટોચની કોલેજોમાં અભ્યાસ કર્યો છે. હું પ્રેક્ટિસિંગ મુસ્લિમ છું. હું ઈચ્છતો હતો કે ઉમર પણ એવો જ બને, પણ તે રાજી ન થયો. જોકે ઉમરે ક્યારેય કંઈ ખોટું કર્યું નથી.

ઉમર ખાલિદના પિતાને ઘરે જવું છે, ઘરમાં લગ્ન છે, તૈયારીઓ ચાલી રહી છે અને પુત્ર નથી. હું જતા પહેલાં એક છેલ્લો પ્રશ્ન પૂછું છું, શું ઓમરે ક્યારેય ઈસ્લામિક કટ્ટરવાદ સામે વાત કરી છે? રસૂલ આનો કોઈ સીધો જવાબ આપતા નથી.