કતારમાં 129 દિવસથી કેદ 8 રિટાયર્ડ નેવી ઓફિસર:કેમ છોડાવી શકતું નથી ભારત; શું ઈઝરાયેલ માટે જાસૂસી કરી રહ્યા હતા?

30 ઓગસ્ટ 2022ની વાત છે. ભારતીય નૌકાદળના 8 નિવૃત્ત અધિકારી કતારમાં પોતાના ઘરે સૂતા હતા. દરમિયાન, કતારના ગુપ્તચર અધિકારીઓ આવીને તેમની ધરપકડ કરે છે. તેમને અલગ-અલગ જગ્યાએ કેદ રાખવામાં આવે છે. 129 દિવસ પછી પણ ભારત સરકાર તેમને મુક્ત કરી શકી નથી. ભાસ્કર એક્સપ્લેનરમાં જાણીશું કે નેવીના 8 પૂર્વ અધિકારીની શા માટે ધરપકડ કરવામાં આવી? આખરે, તેઓ કઈ કંપનીમાં કામ કરતા હતા? કતાર તેમને કેમ છોડી રહ્યું નથી?

કતારના નેવલ ફોર્સને ટ્રેનિંગ આપતી કંપની ચલાવી રહ્યા હતા
કતારમાં જે 8 ભૂતપૂર્વ નેવી અધિકારીઓની ધરપકડ કરવામાં આવી છે તેમના નામ છે- કેપ્ટન નવતેજ સિંહ ગિલ, કેપ્ટન સૌરભ વશિષ્ઠ, કમાન્ડર પૂર્ણેન્દુ તિવારી, કેપ્ટન બિરેન્દર કુમાર વર્મા, કમાન્ડર સુગનાકર પકાલા, કમાન્ડર સંજીવ ગુપ્તા, કમાન્ડર અમિત નાગપાલ, નાવિક રાગેશ. આ તમામ કતારમાં દહરા ગ્લોબલ ટેક્નોલોજીસ એન્ડ કન્સલ્ટન્સી નામની ખાનગી કંપનીમાં કામ કરતા હતા.

દહરા ગ્લોબલ ટેક્નોલોજીસ એન્ડ કન્સલ્ટન્સી સંરક્ષણ સેવાઓ પૂરી પાડે છે. તેનું નેતૃત્વ ઓમાન એરફોર્સના નિવૃત્ત સ્ક્વોડ્રન લીડર ખામિસ અલ અજમીક કરી રહ્યા છે. તેની પણ 8 ભારતીય નાગરિકો સાથે ધરપકડ કરવામાં આવી હતી, પરંતુ નવેમ્બરમાં તેને છોડી દેવામાં આવ્યા હતા. આ કંપની કતારી એમિર નેવલ ફોર્સ એટલે કે QENFને તાલીમ અને અન્ય સેવાઓ પૂરી પાડે છે. કંપની પોતાને સંરક્ષણ સાધનો ચલાવવા અને તેમના સમારકામ અને જાળવણીમાં નિષ્ણાત તરીકે વર્ણવે છે.

કંપનીના વરિષ્ઠ અધિકારીઓ અને તેમના હોદ્દા વિશે સંપૂર્ણ માહિતી આ વેબસાઇટ પર આપવામાં આવી છે. જોકે, 8 ભારતીયોની ધરપકડ બાદ હવે Dahra Global Technologies & Consultancyની વેબસાઈટ ઉપલબ્ધ નથી. નવી વેબસાઇટમાં કંપનીનું નામ દહરા ગ્લોબલ છે. તે કંપની સાથે QENFનું કોઈ જોડાણ બતાવતું નથી, ન તો તે કોઈ ભૂતપૂર્વ નેવી અધિકારીઓનો ઉલ્લેખ કરે છે જેમણે કંપનીમાં નેતૃત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી.

જેલમાં બંધ કમાન્ડર પૂર્ણેન્દુને પ્રવાસી ભારતીય સન્માન મળ્યું છે

Cdr પૂર્ણેન્દુ તિવારી (નિવૃત્ત), મેનેજિંગ ડિરેક્ટર, દહરા કંપનીને, ભારત અને કતાર વચ્ચેના દ્વિપક્ષીય સંબંધોને આગળ વધારવામાં તેમની સેવાઓ માટે વર્ષ 2019 માં પ્રવાસી ભારતીય સન્માન એવોર્ડ મળ્યો હતો. આ પુરસ્કાર મેળવનાર સશસ્ત્ર દળોમાંથી તે એકમાત્ર વ્યક્તિ છે. તે સમયે, દોહામાં તત્કાલીન ભારતીય રાજદૂત પી કુમારન અને કતાર ડિફેન્સ ફોર્સીસ ઇન્ટરનેશનલ મિલિટરી કોર્પોરેશનના ભૂતપૂર્વ વડાએ પણ પૂર્ણેન્દુનું સ્વાગત કર્યું હતું.

ભારતીય સાંસ્કૃતિક કેન્દ્ર ખાતે આ કાર્યક્રમનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. તે સમયે ભારતીય દૂતાવાસમાં તૈનાત ભારતીય નેવીના કેપ્ટન કપિલ કૌશિક પણ આ કાર્યક્રમમાં હાજર હતા. દહરા કંપનીની વેબસાઈટ પર પૂર્વ પી કુમારન અને દોહા ખાતેના ભારતીય દૂતાવાસમાં તેમના અનુગામી, વર્તમાન એમ્બેસેડર દીપક મિત્તલનું પ્રમાણપત્ર પણ હતું, જે બંને દેશો વચ્ચે સારા સંબંધોને આગળ વધારવામાં કંપનીના કાર્યની પ્રશંસા કરે છે. ધરપકડ કરાયેલા મોટાભાગના લોકો 4-6 વર્ષથી દહરામાં કામ કરતા હતા.

ધરપકડના એક મહિના પછી પરિવાર અને સરકારને ખબર પડી
કતારની ઇન્ટેલિજન્સ એજન્સીના સ્ટેટ સિક્યોરિટી બ્યુરોએ 30 ઓગસ્ટ 2022ના રોજ ભારતીય નૌકાદળના 8 ભૂતપૂર્વ અધિકારીઓની ધરપકડ કરી હતી. જોકે, ભારતીય દૂતાવાસને પહેલીવાર સપ્ટેમ્બરના મધ્યમાં ભારતીયોની ધરપકડની જાણ થઈ હતી. 30 સપ્ટેમ્બરે આ ભારતીયોને તેમના પરિવારના સભ્યો સાથે થોડા સમય માટે ટેલિફોન પર વાત કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવી હતી.

તેની ધરપકડના એક મહિના પછી 3 ઓક્ટોબરના રોજ કોન્સ્યુલર એક્સેસ પ્રથમવાર આપવામાં આવી હતી. આ દરમિયાન ભારતીય દૂતાવાસના એક અધિકારીને તેમને મળવા દેવાયા હતા. આ પછી આ લોકોને દર અઠવાડિયે પરિવારના સભ્યોને ફોન કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવી હતી. ડિસેમ્બરમાં બીજી કોન્સ્યુલર એક્સેસ મંજૂર કરવામાં આવી હતી.

કતાર સરકારે અત્યારસુધી આરોપો વિશે પણ જણાવ્યું નથી
કતાર સરકારે હજુ સુધી 8 ભારતીયો સામેના આરોપો જાહેર કર્યા નથી. એકાંત કારાવાસમાં મોકલવામાં આવ્યા હોવા છતાં સુરક્ષા સંબંધિત ગુનામાં તેની ધરપકડ કરવામાં આવી હોવાનું ચર્ચાય છે. સ્થાનિક મીડિયા અહેવાલમાં દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે ભારતીય નૌકાદળના ભૂતપૂર્વ અધિકારી ઈઝરાયેલ માટે તેમના દેશની જાસૂસી કરી રહ્યા હતા. જોકે, આમાં પણ કોઈ તથ્ય રજૂ કરવામાં આવ્યું નથી.

વિદેશ મંત્રાલયના પ્રવક્તા અરિંદમ બાગચીને જ્યારે પૂછવામાં આવ્યું કે તેમની સામે શું આરોપો છે, તેમણે તેમની સાપ્તાહિક બ્રીફિંગમાં કહ્યું કે આ પ્રશ્ન કતારના અધિકારીઓને પૂછવો જોઈએ. પરિવારના સભ્યોનું કહેવું છે કે તેમને કતારના સત્તાવાળાઓ દ્વારા આરોપો વિશે જાણ કરવામાં આવી નથી. ભારતીય વિદેશ મંત્રાલયના અધિકારીઓએ જણાવ્યું કે કતારે તેમને પણ આ અંગે કોઈ માહિતી આપી નથી.

પૂર્વ નૌકાદળના અધિકારીઓની મુક્તિ માટે થઈ રહેલા પ્રયાસો અંગેના પ્રશ્નના જવાબમાં વિદેશ મંત્રી એસ જયશંકરે સંસદમાં કહ્યું હતું કે આ એક સંવેદનશીલ મામલો છે. તેમની મુક્તિ અમારી પ્રાથમિકતામાં સામેલ છે. રાજદૂત અને વરિષ્ઠ અધિકારીઓ કતાર સરકારના સંપર્કમાં છે. 8 ડિસેમ્બર 2022ના રોજ આપવામાં આવેલા આ નિવેદનને એક મહિનાથી વધુ સમય થઈ ગયો છે.

દરમિયાન, જાન્યુઆરીની શરૂઆતમાં, દોહાની એક અદાલતે તેની કેદ એક મહિના સુધી લંબાવી હતી. જેમ કે 30 ઓગસ્ટે તેની ધરપકડ કરવામાં આવી ત્યારથી દર મહિનાની શરૂઆતમાં કરવામાં આવે છે. આ પછી પણ આજ સુધી કંઈ થયું નથી.

ભારત અને કતાર વચ્ચેના સંબંધો વધુ મજબૂત થયા પછી કામ પાર પડતું નથી
ઉપર જણાવ્યા મુજબ, ભારત સરકારને ન તો ધરપકડ વિશે જાણ કરવામાં આવી હતી કે ન તો આરોપો વિશે. આ સ્પષ્ટપણે દર્શાવે છે કે ભારત સરકારના અધિકારીઓ હજુ સુધી કતારમાં યોગ્ય રાજદ્વારી સંવાદના સ્તરે પહોંચ્યા નથી. દુશ્મન દેશના કિસ્સામાં આવી સમસ્યા થઈ શકે છે, પરંતુ એક અધિકારીએ કહ્યું તેમ કતાર પાકિસ્તાન નથી. ભારત અને કતાર વચ્ચે દાયકાઓથી મૈત્રીપૂર્ણ સંબંધો રહ્યા છે.

નવેમ્બર 2008માં વડાપ્રધાન મનમોહન સિંહની મુલાકાત બાદથી બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધો મજબૂત થયા છે. માર્ચ 2015માં કતારના અમીર શેખ તમીમ બિન હમાદ અલ થાનીએ ભારતની મુલાકાત લીધી હતી, જ્યારે 2016માં વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ દોહાની મુલાકાત લીધી હતી. ભારતના વિદેશ મંત્રી જયશંકર અત્યાર સુધીમાં ત્રણ વખત કતારની મુલાકાત લઈ ચુક્યા છે. અગાઉ સુષ્મા સ્વરાજ 2018માં કતારની મુલાકાત લેનાર પ્રથમ ભારતીય વિદેશ મંત્રી હતા.

આપણે ફક્ત કતારથી જ એલએનજી અને એલપીજી મગાવીએ છીએ
2021થી, ભારત કતાર માટે ટોચના 4 નિકાસ સ્થળો અને કતાર માટે આયાતના ટોચના 3 સ્ત્રોતોમાં સામેલ છે. બંને દેશો વચ્ચે 15 અબજ ડોલરનો દ્વિપક્ષીય વેપાર છે. તેમાંથી 13 અબજ ડોલરની કિંમતની એલએનજી અને એલપીજીની નિકાસ થાય છે.

બંને દેશોની નૌકાસેના એકસાથે કવાયત કરે છે
સંરક્ષણ સહયોગને સત્તાવાર રીતે ભારત-કતાર સંબંધોના આધારસ્તંભ તરીકે જોવામાં આવે છે. કરારમાં ભારત દ્વારા QENFની તાલીમનો પણ સમાવેશ થાય છે. ભારતીય નેવી અને કોસ્ટ ગાર્ડના જહાજો નિયમિતપણે કતારની મુલાકાત લે છે. બંને દેશોની નૌકાદળ એકસાથે કવાયત કરે છે. ગયા વર્ષે, બંને પક્ષો 2023 માં રાજદ્વારી સંબંધોની સ્થાપનાની 50મી વર્ષગાંઠની ઉજવણી કરવા સંમત થયા હતા.

ભારતીય નૌકાદળના પૂર્વ નેવલ સ્ટાફ એડમિરલ અરુણ પ્રકાશ કહે છે કે અમે એક જ વિસ્તારમાં રહીએ છીએ. અમારી વચ્ચે કોઈપણ મુદ્દે કોઈ મતભેદ નથી. અમે તેમની પાસેથી જથ્થાબંધ ગેસ ખરીદીએ છીએ. બંને નૌકાદળ એકસાથે કસરત કરે છે. એવો કોઈ મુદ્દો નથી કે જેના પર આપણી દુશ્મની હોય.

આ સંજોગોમાં આપણા નાગરિકોને બંધ રાખવા અને કોઈ ખુલાસો ન કરવો એ ખૂબ જ આશ્ચર્ય અને ચિંતાનો વિષય છે. અમને ખાતરી છે કે અમારા રાજદ્વારીઓ તેમના શ્રેષ્ઠ પ્રયાસો કરી રહ્યા છે. ત્રણ મહિના પછી પણ જો ત્યાંથી કોઈ જવાબ ન મળે તો સંબંધની સમીક્ષા કરવી જોઈએ.

ભારત સરકાર અને કતાર વચ્ચેના સંબંધોમાં બધુ બરાબર નથી
ગયા વર્ષે જૂનમાં બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધોમાં પહેલો મોટો પડકાર જોવા મળ્યો હતો. આ દરમિયાન એક ટીવી શોમાં બીજેપી પ્રવક્તા નુપુર શર્માએ પયગંબર મોહમ્મદ વિશે વાંધાજનક ટિપ્પણી કરી હતી. કતાર આ ટિપ્પણી સામે વાંધો ઉઠાવનાર પ્રથમ દેશ હતો. જાહેરમાં માફી માંગવાની પણ માંગ કરી હતી. કતાર સરકાર દ્વારા ભારતીય રાજદૂતને પણ બોલાવવામાં આવ્યા હતા.

તે સમયે તત્કાલીન ઉપરાષ્ટ્રપતિ વેંકૈયા નાયડુની મુલાકાત વિવાદોમાં ઘેરાઈ ગઈ હતી. બપોરના ભોજન, જે અમીર દ્વારા આયોજિત થવાનું હતું, તે રદ કરવામાં આવ્યું હતું, કતાર પક્ષે રદ કરવા માટે તબીબી કારણો દર્શાવ્યા હતા.

નૂપુર શર્માને પયગંબર મોહમ્મદ વિશેના વિવાદાસ્પદ નિવેદનને લઈને ઈસ્લામિક દેશોમાં ફેલાયેલા આક્રોશને શાંત કરવા માટે થોડી જ મિનિટોમાં ભાજપ દ્વારા બરતરફ કરવામાં આવ્યા હતા. નેવીના 8 ભૂતપૂર્વ અધિકારીઓને જેલમાં મોકલાયા એ બીજો મોટો પડકાર છે, કારણ કે 8 લાખ ભારતીયો કતારમાં રહે છે અને કામ કરે છે.

કતારમાં ભારતીયો સૌથી મોટો વિદેશી સમુદાય છે. ગયા અઠવાડિયે, કતારથી 210 સભ્યોનું પ્રતિનિધિમંડળ ઇન્દોરમાં પ્રવાસી ભારતીય દિવસ કાર્યક્રમમાં આવ્યું હતું, જે મોરેશિયસ પછી બીજા નંબરનું સૌથી મોટું પ્રતિનિધિમંડળ હતું. ભારતીય નૌકાદળના 8 સભ્યોને બચાવવામાં વિલંબ દર્શાવે છે કે ભારત સરકાર અને કતાર વચ્ચેના સંબંધોમાં બધુ બરાબર નથી. અથવા નુપુર શર્મા કેસ આનું કારણ છે.

ઉપરાષ્ટ્રપતિ ધનખડની કતાર મુલાકાતથી પણ કંઈ બદલાયું નથી
ગયા વર્ષે ઓક્ટોબરના અંતમાં, વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ કતારના અમીર સાથે વાત કરી હતી અને તેમની દિવાળીની શુભેચ્છાઓ અને ફિફા વર્લ્ડ કપ માટેની શુભેચ્છાઓ સ્વીકારી હતી. ફીફાના ઉદ્ઘાટન માટે નવેમ્બરમાં ઉપાધ્યક્ષ જગદીપ ધનખડની કતારની મુલાકાતે આશા જાગી હતી કે તેઓ જેલમાં બંધ આઠ ભારતીયોનો મુદ્દો ઉઠાવશે, પરંતુ તેમ થયું નહીં. નવી દિલ્હીએ ગયા વર્ષે કતારના અમીરને ભારત આવવાનું આમંત્રણ આપ્યું હતું. સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર સરકાર હજુ પણ તેમના જવાબની રાહ જોઈ રહી છે.

જો જોવામાં આવે તો ભારતીય નૌકાદળના 8 ભૂતપૂર્વ અધિકારીઓને કેટલા સમયમાં મુક્ત કરવામાં આવશે તે અંગે કશું કહેવું મુશ્કેલ છે. ભારત અને કતારે સજા પામેલા કેદીઓને ટ્રાન્સફર કરવા માટે એક કરાર કર્યો છે, જેથી તેઓ તેમની સજા એવી જગ્યાએ પૂરી કરી શકે જ્યાં તેમના પરિવારો તેમને મળી શકે. જો કે, આ કેસમાં, મામલો હજુ પણ પ્રી-ટ્રાયલ સ્ટેજ પર છે, કારણ કે હજુ સુધી તે જાણી શકાયું નથી કે તેમને કયા આરોપમાં જેલમાં રાખવામાં આવ્યા છે.