કોણ છે એ કમ્યુનિટી, જેનું ઈન્દોરમાં સ્વાગત કરશે પીએમ:ભારતમાં મોકલે છે સૌથી વધુ પૈસા, ત્રણ દેશોમાં સત્તાના ટોચના સ્થાને

એક સમુદાય જે ભારતમાં મહત્તમ નાણાં મોકલે છે. તેમાં ત્રણ મોટા દેશોમાં ત્યાંના વડાપ્રધાન છે અને બે દેશોમાં રાષ્ટ્રપતિ અને એક દેશમાં ઉપરાષ્ટ્રપતિ છે. વિશ્વની ટોચની કંપનીઓમાં તેના સીઈઓ છે. અમે વાત કરી રહ્યા છીએ NRIની.

તેમનું કદ એ વાત પરથી સમજી શકાય છે કે ભારતના રાષ્ટ્રપતિ, વડાપ્રધાન, વિદેશ મંત્રી અને ઘણા શક્તિશાળી કેબિનેટ મંત્રીઓ 9 જાન્યુઆરીએ તેમનું સ્વાગત કરવા ઈન્દોર આવી રહ્યા છે. પ્રસંગ 17મા પ્રવાસી ભારતીય દિવસ સંમેલનનો છે.

ભાસ્કર એક્સપ્લેનરમાં 6 પ્રશ્નોમાં, તમે જાણશો કે ભારતીય ડાયસ્પોરા એટલે કે વિદેશી ભારતીયો કોણ છે અને આ સમુદાયને આટલું મહત્વ કેમ આપવામાં આવે છે?

પ્રશ્ન-1: વિદેશમાં જઈને પૈસા કમાતા ભારતીયોનો જ NRIમાં સમાવેશ થાય છે કે અન્ય કોઈ છે?

જવાબ: ડાયસ્પોરા એ ગ્રીક શબ્દ છે. ગ્રીકમાં તેનો અર્થ થાય છે બીજ વિખેરવા. પાછળથી, ડાયસ્પોરા શબ્દનો ઉપયોગ યહૂદી સમુદાયના લોકો માટે થયો, જેમને વિવિધ દેશોમાંથી હાંકી કાઢવામાં આવ્યા હતા અને અન્ય દેશમાં સ્થાયી થયા હતા. આજે, ડાયસ્પોરા શબ્દનો અર્થ એટલે કે પ્રવાસીનો અર્થ સામાન્ય રીતે એવા લોકો માટે થાય છે જેઓ કોઈપણ કારણોસર તેમના મૂળ દેશની બહાર રહેતા હોય છે.

એટલે કે, જે લોકો ભારતમાંથી અન્ય દેશોમાં સ્થળાંતર કરે છે તેઓને ભારતીય ડાયસ્પોરા અથવા પ્રવાસી ભારતીય કહેવામાં આવે છે. બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન, મોટી સંખ્યામાં ભારતીયો ફિજી, કેન્યા અને મલેશિયા જેવા દેશોમાં ગયા જે બ્રિટિશ વસાહતો પણ હતા. આ આઝાદી પછી વિવિધ સામાજિક સ્તરે ચાલુ રહ્યું છે. હવે ભારતીયો બ્રિટન, અમેરિકા અને ગલ્ફ દેશોમાં જવાનું પસંદ કરે છે.

ભારતીય ડાયસ્પોરાને અગાઉ 3 કેટેગરીમાં વહેંચવામાં આવ્યા હતા...

બિન-નિવાસી ભારતીય એટલે કે NRI: ભારતીય નાગરિકો કે જેઓ રોજગાર અથવા શિક્ષણ માટે 6 મહિના માટે અસ્થાયી રૂપે બીજા દેશમાં ગયા છે. આમાંથી કેટલાક ભારતીય નાગરિકો વિદેશમાં સ્થાયી થાય છે અને તે દેશની નાગરિકતા મેળવે છે, આવા લોકોને NRI કહેવામાં આવે છે.

ભારતીય મૂળની વ્યક્તિ એટલે કે પીઆઈઓ: એવી વ્યક્તિ કે જે જન્મ અથવા વંશ દ્વારા ભારતીય છે, પરંતુ ભારતમાં રહેતી નથી.

ભારતની વિદેશી નાગરિકતા એટલે કે OCI: જે વ્યક્તિઓ 26 જાન્યુઆરી 1950ના રોજ અથવા તે પછી ભારતના નાગરિક હતા અથવા તે તારીખે ભારતના નાગરિક બનવાને પાત્ર હતા અથવા 15 ઓગસ્ટ 1947 પછી ભારતનો ભાગ બનેલા કોઈપણ પ્રદેશના હોય અથવા એવી વ્યક્તિના બાળક અથવા પૌત્ર હોય, જે અન્ય માપદંડોને પૂર્ણ કરે છે.

ભારતીય મૂળના વિદેશી નાગરિકો માટે PIO કાર્ડ સૌપ્રથમ વર્ષ 2002માં લોન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું. તેનો હેતુ વિદેશમાં રહેતા ભારતીયોને તેમની ત્રીજી પેઢી સાથે જોડવાનો હતો. OCI કાર્ડ 2005માં લાગુ કરવામાં આવ્યું હતું. જેમાં પીઆઈઓ કાર્ડ કરતાં વધુ લાભ આપવામાં આવ્યા હતા. આ કાર્ડ આજીવન માન્ય હતું. 2015માં, ભારત સરકારે PIO કાર્ડ યોજના પાછી ખેંચી લીધી અને તેને OCI સાથે મર્જ કરી.

પ્રશ્ન-2: વિશ્વમાં વિદેશી ભારતીયોની સંખ્યા કેટલી છે અને કયા મહત્વના હોદ્દા પર છે?

જવાબ: ભારતના વિદેશ મંત્રાલયના અહેવાલ મુજબ, વિશ્વના 100થી વધુ દેશોમાં 3.2 કરોડ ભારતીય ડાયસ્પોરા છે. છેલ્લા 28 વર્ષમાં દેશની બહાર રહેતા ભારતીયોની સંખ્યામાં 346%નો વધારો થયો છે. 1990માં વિદેશમાં રહેતા ભારતીયોની સંખ્યા 90 લાખ હતી.

એપ્રિલ 2022માં લોકસભામાં એક પ્રશ્નનો જવાબ આપતાં કેન્દ્રીય ગૃહ રાજ્ય મંત્રી નિત્યાનંદ રાયે કહ્યું હતું કે 1 જાન્યુઆરી 2015થી 30 સપ્ટેમ્બર 2021 વચ્ચે લગભગ 9 લાખ લોકોએ ભારતીય નાગરિકતા છોડી દીધી છે. એટલે કે દરરોજ લગભગ 350 ભારતીયો દેશની નાગરિકતા છોડી રહ્યા છે.

3 મોટા દેશોમાં ભારતીય મૂળના વડા પ્રધાન, અમેરિકામાં ઉપરાષ્ટ્રપતિ
બ્રિટન, પોર્ટુગલ અને આયર્લેન્ડ આ દુનિયાના 3 દેશોમાં ભારતીય મૂળના વડાપ્રધાન છે. બ્રિટનમાં ઋષિ સુનક, આયર્લેન્ડમાં લીઓ વરાડકર અને પોર્ટુગલમાં એન્ટોનિયો કોસ્ટા વડાપ્રધાન છે. આ સાથે અમેરિકાના ઉપરાષ્ટ્રપતિ કમલા હેરિસ પણ ભારતીય ડાયસ્પોરામાં આવે છે. ગયાનાના રાષ્ટ્રપતિ મોહમ્મદ. ઈરફાન અલી અને સુરીનામના પ્રમુખ ચંદ્રિકાપ્રસાદ સંતોખી પણ ભારતીય મૂળના છે. આ ઉપરાંત, લગભગ 30 દેશોમાં 285થી વધુ સાંસદો ભારતીય મૂળના છે.

ટોચની ફોર્ચ્યુન 500 કંપનીઓમાં 12% ભારતીય મૂળના CEO
વિશ્વની ટોચની ફોર્ચ્યુન 500 કંપનીઓમાંથી 12% ભારતીય મૂળની છે. તેમાં ગૂગલથી લઈને માઇક્રોસોફ્ટ સુધીની કંપનીઓનો સમાવેશ થાય છે.

પ્રશ્ન-4: કયા કારણોસર ભારતીયોને આટલું મહત્વ આપવામાં આવે છે?

જવાબ: પ્રવાસી ભારતીય એટલે કે ભારતીય ડાયસ્પોરા વિદેશી દેશોમાં તેમના મૂળ દેશના હિતોને આગળ વધારવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી શકે છે એટલે કે તેઓ પુલની જેમ કાર્ય કરે છે. વિદેશીઓ માટે તેમના મૂળ દેશના વિકાસમાં મદદ કરવાનો સૌથી સહેલો રસ્તો તેમની કમાણીનો એક ભાગ ત્યાં મોકલવાનો છે.

આર્થિક લાભ
વર્ષ 2022 સ્થળાંતર કરનારાઓ દ્વારા વતન મોકલવામાં આવેલી કમાણીના સંદર્ભમાં શ્રેષ્ઠ રહ્યું છે. આ દરમિયાન પ્રવાસીઓએ 100 અબજ ડોલર એટલે કે 826 કરોડ રૂપિયા મોકલ્યા.

ભારત માટે રાજકીય લોબિંગ
2008ની ભારત-યુએસ પરમાણુ સમજૂતી મેળવવામાં સ્થળાંતર કરનારાઓએ સૌથી મોટી ભૂમિકા ભજવી હતી. તે સમયે યુએસ કોંગ્રેસમાં આ સમજૂતીનો ઘણો વિરોધ થયો હતો. પરંતુ અમેરિકામાં, વિદેશી ભારતીયો સરકાર માટે એક જૂથ તરીકે આગળ આવે છે. એક પછી એક તે વિરોધી અમેરિકન સાંસદોને મળે છે અને તેમને મનાવી લે છે. તે પછી તેનું સમાધાન થાય છે.

પ્રશ્ન-5: ઈન્ડિયન ઓવરસીઝ ડે ઉજવવાનો હેતુ શું છે?

જવાબ:

પ્રશ્ન-6: પ્રવાસી ભારતીય દિવસ માત્ર 9મી જાન્યુઆરીએ જ શા માટે ઉજવવામાં આવે છે?

જવાબ: ભારત સરકાર દર વર્ષે 9 જાન્યુઆરીએ પ્રવાસી ભારતીય દિવસનું આયોજન કરે છે. વાસ્તવમાં, મહાત્મા ગાંધી વર્ષ 1915માં આ દિવસે દક્ષિણ આફ્રિકાથી ભારત પરત ફર્યા હતા. મહાત્મા ગાંધીને સૌથી મહાન પ્રવાસી તરીકે ગણવામાં આવે છે જેમણે માત્ર ભારતના સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામનું જ નેતૃત્વ કર્યું નહીં પરંતુ ભારતીયોના જીવનને કાયમ માટે બદલી નાખ્યું.