Gujarati News
Dvb original
Explainer
In 150 Countries, Including The United States, Russia And Britain, Raping A Wife Is Considered A Crime, But The Idea Has No Place In India.

ભાસ્કર એક્સપ્લેનર:અમેરિકા, રશિયા અને બ્રિટન સહિત 150 દેશમાં પત્ની સાથેનો રેપ ગુનો માનવામાં આવે છે; ભારતમાં આ બાબતને કોઈ સ્થાન નથી

8 દિવસ પહેલા

કૉપી લિંક
વીડિયો

દિલ્હી હાઈકોર્ટના બે ન્યાયમૂર્તિઓની ખંડપીઠે પત્ની સાથે મેરિટલ રેપને ગુનો જાહેર કરવાની માગ કરતી અરજી અંગે અલગ-અલગ ચુકાદા આપ્યા છે. હાઈકોર્ટના ન્યાયમૂર્તિ શકધરે કહ્યું- IPCની કલમ 375, બંધારણની કલમ 14નું ઉલ્લંઘન છે. માટે પત્ની સાથે બળજબરીપૂર્વક સંબધ બનાવવા બદલ પતિને સજા થવી જોઈએ. જ્યારે ન્યાયમૂર્તિ સી હરિશંકરે કહ્યું મેરિટલ રેપને કોઈ રીતે કાયદાનું ઉલ્લંઘન માની શકાય નહીં.

આ અગાઉ કેન્દ્ર સરકારે દિલ્હી હાઈકોર્ટમાં મેરિટલ રેપ અંગે ચાલી રહેલી સુનાવણીને મોકૂફ રાખવાની માગ કરી હતી. આ સાથે જ કેન્દ્રએ કહ્યું હતું કે કોઈપણ નિષ્કર્ષ પર પહોંચતા પહેલા આ મુદ્દે અસરકારક રીતે વિચાર કરવાની જરૂર છે.

આ સંજોગોમાં આજે આપણે જાણશું કે કયા દેશોમાં મેરિટલ રેપ ગુનો છે? ભારતમાં શા માટે આ પ્રકારની માગ થઈ રહી છે? સરકાર મેરિટલ રેપને ગુનો જાહેર શા માટે કરવા ઈચ્છતી નથી?
આ પ્રશ્નોના જવાબ જાણતા પહેલા એક પોલમાં ભાગ લઈએ..

શું છે મેરિટલ રેપ?
પત્નીની મંજૂરી વગર પતિ દ્વારા બળજબરીપૂર્વક સેક્સ સંબંધ બનાવવા તેને મેરિટલ રેપ કહેવાય છે. સહમતિ વગર સંબંધ બાંધવાની બાબતને મેરિટલ રેપની શ્રેણીમાં રાખવામાં આવે છે. મેરિટલ રેપને પત્ની સામે એક પ્રકારની ઘરેલુ હિંસા અને યૌન શોષણ માનવામાં આવે છે.

ભારતમાં છેલ્લા કેટલાક વર્ષોથી મેરિટલ રેપ અંગે કાયદો બનાવવાની માગે વેગ પકડ્યો છે. દિલ્હી હાઈકોર્ટે વર્ષ 2015થી જ આ પ્રકારના કેસ અંગે અનેક અરજીઓ પર સુનાવણી થતી રહી છે. જોકે કેન્દ્ર સરકારનું કહેવું છે કે આ મુદ્દે કોઈ કાયદો બનાવતા પહેલા એક વ્યાપક ચર્ચા-વિચારણની જરૂર પડે છે, કારણ કે તે સમાજ પર વ્યાપક અસર કરશે.

મેરિટલ રેપ અંગે ભારતીય કાયદો શું કહે છે?
ભારતીય કાયદામાં મેરિટલ રેપને ગુનો માનવામાં આવતો નથી. રેપને દંડપાત્ર ગુનો જાહેર કરનારી ઈન્ડિયન પીનલ કોડ (IPC)ની કલમ 375 (ભાગ-2) પ્રમાણે મેરિટલ રેપને ગુનો માનવામાં આવતો નથી. આ અપવાદ પ્રમાણે જો કોઈ પુરુષ તેની પત્ની સાથે સેક્સ સંબંધ બનાવે છે અને જો પત્નીની ઉંમર 15 વર્ષથી ઓછી ન હોય તો તેને રેપ માનવામાં આવશે નહીં.
એટલે કે ભારતમાં જો પતિ તેની પત્નીની સહમતિ અથવા સહમતિ વગર સેક્સ સંબંધ બનાવે છે અને પત્નીની ઉંમર 15 વર્ષથી ઓછી નથી તો તેને રેપ માનવામાં આવતો નથી. એટલે કે પતિ જો બળજબરીપૂર્વક સેક્સ સંબંધ બનાવે તો પણ તે ગુનો અને રેપ માનવામાં આવશે નહીં.

રેપ અંગે ભારતીય કાયદો શું કહે છે?
કોઈ પુરુષ દ્વારા મહિલા સાથે બળજબરીપૂર્વક સેક્સ સંબંધ બનાવ તેને IPCની કલમ 375 પ્રમાણે રેપ માનવામાં આવતો નથી. રેપને વ્યાપકપણે વ્યાખ્યાયિત કરવા માટે IPCની કલમ 375માં 6 કારણ દર્શાવવામાં આવેલ છેઃ

મહિલાની ઈચ્છાની વિરુદ્ધ સેક્સ સંબંધ બનાવવા
તેમની સહમતિ વગર સેક્સ સંબંધ બનાવવા
મહિલા અથવા તેના કોઈ નજીકના કોઈને જીવનું જોખમ દર્શાવી સંબંધ બનાવવા માટે સહમતિ હાંસલ કરવી.
જ્યારે પુરુષ જાણતો હોય કે તે મહિલાનો પતિ નથી અને મહિલાએ તે પુરુષને તેનો પતિ માનીને સહમતિ આપી હોય.
જ્યારે સહમતિ આપતી વખતે મહિલા માનસિક રીતે સ્વસ્થ ન હોય, નશામાં હોય અથવા કોઈ નશીલા પદાર્થ આપવામાં આવેલ હોય
16 વર્ષથી ઓછી વયની મહિલાની સહમતિ અથવા સહમતિ વગર સંબંધ બનાવવા રેપ છે

ઉપર દર્શાવવામાં આવેલા કારણો પૈકી કોઈપણ કારણથી ભારતમાં લગ્ન બાદ સેક્સ સંબંધો પર લાગુ થતા નથી. એટલે કે પતિ પત્ની સાથે તેની મરજી વગર અથવા બળજબરીપૂર્વક સેક્સ સંબંધ બનાવી શકે છે અને તે કરવો ગુનો નથી.

સરકારે મેરિટલ રેપના વિચારને નકારી દીધો હતો
વર્ષ 2016માં મોદી સરકારે મેરિટલ રેપના વિચારને નકારી દીધો હતો. સરકારે કહ્યું હતું કે દેશમાં શિક્ષણનો અભાવ, ગરીબી, અનેક સામાજીક રીત-રિવાજો, મૂલ્યો, ધાર્મિક વિશ્વાસ તથા વિવાહને એક સંસ્કાર તરીકે માનનાર સમાજની માનસિકતા જેવા વિવિધ કારણોથી તેને (મેરિટલ રેપ) ભારતીય સંદર્ભમાં લાગૂ કરી શકાય નહીં.

વર્ષ 2017માં સરકારે IPCની કલમ 375ના મેરિટલ રેપને ગુનો નહીં માનવવાના કાયદાકીય અપવાદને હટાવવાનો વિરોધ કર્યો હતો. સરકારે તર્ક આપ્યો હતો કે મેરિટલ રેપને ગુનો જાહેર કરવાથી વિવાદની સંસ્થા અસ્થિર થઈ જશે અને તેનો ઉપયોગ પત્નીઓ દ્વારા તેમના પતિઓને સજા અપાવવા કરવામાં આવી શકે છે.

કેન્દ્રએ તાજેતરમાં જ દિલ્હી હાઈકોર્ટમાં મેરિટલ રેપ અંગે ચાલી રહેલી સુનાવણી અંગે કહ્યું કે ફક્ત એટલા માટે જ અન્ય દેશોએ મેરિટલ રેપને ગુનો જાહેર કર્યો છે, ભારતે આમ કરવાની કોઈ જરૂર નથી. કેન્દ્રએ કહ્યું કે મેરિટલ રેપને ગુનો જાહેર કરતા પહેલા આ મુદ્દે સાવધાનીપૂર્વક વિચાર કરવો જોઈએ. તાજેતરમાં જ સરકારે સંસદમાં મેરિટલ રેપના મુદ્દે કહ્યું હતું કે લગ્નસંબંધોને હિંસક અને દરેક પુરુષને રેપિસ્ટ માનવા તે યોગ્ય બાબત નથી.

ભારતમાં મેરિટલ રેપ સહન કરનારી મહિલાઓની સંખ્યા કરોડોમાં

નેશનલ ફેમિલી હેલ્થ સર્વે (NHFS-5)ના અહેવાલ પ્રમાણે દેશમાં 24% મહિલાઓ ઘરેલુ હિંસા અથવા યૌન હિંસાનો સામનો કરવો પડે છે.
નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે મેરિટલ રેપના મોટાભાગના કેસ સમાજ અથવા પરિવારના ડરને લીધે સામે આવી શકતા નથી.
નેશનલ ફેમિલી હેલ્થ સર્વે (2019-20) પ્રમાણે પંજાબના 67% પુરુષોએ કહ્યું કે પત્ની સાથે બળજબરીપૂર્વક સેક્સ કરવો પતિનો અધિકાર છે.
યૌન ઉત્પીડનનો શિકાર લગ્ન થયેલી મહિલાઓને પૂછવામાં આવ્યું કે પ્રથમ ગુનેગાર કોણ હતું તો 93%એ તેમના પતિનું નામ લીધું.
પત્નીઓ સામે યૌન હિંસાની બાબતમાં બિહાર (98.1%), જમ્મુ-કાશ્મીર (97.9%), આંધ્ર પ્રદેશ (96.6%), મધ્ય પ્રદેશ (96.1%), ઉત્તર પ્રદેશ (95.9%) તથા હિમાચલ પ્રદેશ (80.2%)ના પતિ સૌથી આગળ હતા.
નેશનલ ફેમિલી હેલ્થ સર્વે (2005-06)ના મતે 93% મહિલાઓનું માનવું હતું કે તેમના અત્યારના અથવા ભૂતપુર્વ પતિએ યૌન શોષણ કર્યું હતું.
નેશનલ ફેમિલી હેલ્થ સર્વે (2015-16) પ્રમાણે દેશમાં આશરે 99% યૌન શોષણની બાબતમાં કેસ નોંધાતા નથી.
નેશનલ ક્રાઈમ રેકોર્ડ્સ બ્યૂરોના જણાવ્યા પ્રમાણે ભારતમાં રેપ મહિલાઓ સામે ચોથો સૌથી મોટો ગુનો છે.

વિશ્વએ ક્યારે માન્યુ મેરિટલ રેપનો અપરાધ?
જોનાથન હેરિંગના પુસ્તક ફેમિલી લો (2014) પ્રમાણે ઐતિહાસિક રીતે વિશ્વના મોટાભાગના હિસ્સામાં એવી ધારણા હતી કે પતિ પત્નીનો રેપ કરી શકતા નથી, કારણ કે પત્નીને પતિ સંપત્તિ માનતો હતો. 20મી સદી સુધી અમેરિકા તથા ઈગ્લેન્ડના કાયદા માનતા હતા કે લગ્ન બાદ પત્નીના અધિકાર પતિના અધિકારોમાં સમાવેશ ધરાવતા હોય છે.

19મી સદીની શરૂઆતમાં નારીવાદી આંદોલનોના ઉદયની સાથે આ વિચારે પણ જન્મ લીધો કે લગ્ન બાદ પતિ-પત્ની વચ્ચેના સેક્સ સંબંધોમાં મહિલાઓની સહમતિનો અધિકાર તેનો મૌલિક અધિકાર છે.

વિશ્વના અનેક દેશોમાં હવે મેરિટલ રેપ ગુનો છે

વર્ષ 1922માં સોવિયત યુનિયન મેરિટલ રેપને ગુનો જાહેર કરનાર પ્રથમ દેશ હતો
સોવિયત સંઘ બાદ વર્ષ 1932માં પોલેન્ડે મેરિટલ રેપને ગુનો જાહેર કર્યો હતો
વર્ષ 1960-1970ના દાયકા સુધી મોટાભાગના પશ્ચિમી દેશ મેરિટલ રેપને ગુનો જાહેર કરી ચુક્યા હતા
બ્રિટને વર્ષ 1991 અને અમેરિકાએ વર્ષ 1993માં મેરિટલ રેપને ગુનો જાહેર કર્યો હતો.
UNના અહેવાલ પ્રમાણે 2019 સુધી વિશ્વના 150 દેશ મેરિટલ રેપને ગુનો જાહેર કરી ચુક્યા હતા
ભારત, પાકિસ્તાન, ચીન, બાંગ્લાદેશ, અફઘાનિસ્તાન સહિત ફક્ત 34 દેશમાં મેરિટલ રેપ ગુનો નથી.

અન્ય સમાચારો પણ છે...