પંથચોકલેટના બહાને પૌત્રીની સુન્નત કરાવી આવી દાદી:જાતીય ઈચ્છા દબાવવાના નામે દર્દનાક પ્રથામાંથી પસાર થઈ રહી છે વ્હોરા મુસ્લિમોની બાળકીઓ

"સાત વર્ષની હતી. દાદીમાએ કહ્યું ચાલો ફરવા જઈએ. ચોકલેટ અપાવીશ. હું આનંદથી કૂદવા લાગી. આજે મને ખૂબ મજા આવશે. દાદી મને અજાણ્યા રૂમમાં લઈ ગયા. કેટલાક લોકોએ મારા હાથ-પગ જોરથી પકડી રાખ્યા હતા. હું કંઈ બોલું તે પહેલા મારા પ્રાઈવેટ પાર્ટ પર બ્લેડ મારી દેવામાં આવી હતી. હું પીડાથી ચીસો પાડવા લાગી, લાગ્યું કે મારો જીવ નીકળી જશે. 48 વર્ષ પછી પણ એ દ્રશ્ય યાદ કરીને હું કંપી ઉઠું છું.

ઉત્તર ગોવામાં રહેતી માસુમા રાણાલવીની આ વાત છે. તેણી જે પીડાની વાત કરી રહી છે તે સુન્નત છે. વિશ્વભરના મુસ્લિમોમાં પુરૂષોની સુન્નત સામાન્ય છે, પરંતુ ઘણા દેશોમાં મહિલાઓની સુન્નત પણ કરવામાં આવે છે. ભારતમાં, મુસ્લિમોના સૌથી સમૃદ્ધ દાઉદી વ્હોરા સમુદાયમાં મહિલાઓની સુન્નત કરવામાં આવે છે.

સુન્નતમાં સ્ત્રી કે પુરૂષના ગુપ્તાંગનો એક ભાગ કાપી નાખવામાં આવે છે. સ્ત્રીની સુન્નતને અંગ્રેજીમાં ફીમેલ જેનિટલ મ્યુટીલેશન (FGM) કહે છે. સામાન્ય રીતે આ પ્રક્રિયામાં યોનિમાર્ગના ક્લિટોરિસ હૂડને ધારદાર બ્લેડથી કાપી નાખવામાં આવે છે. ભારતમાં વ્હોરા સમાજની મહિલાઓ પણ આ જ પ્રક્રિયાને અનુસરે છે.

આજે પંથ શ્રેણીમાં, સ્ત્રીઓની સુન્નત વિશે વાત...

માસુમા કહે છે, 'તે દિવસે ઘરે આવ્યા પછી હું લાંબા સમય સુધી રડતી રહી. ઘણા દિવસો સુધી દુખાવો થતો હતો. મારી સાથે આવું શા માટે કરવામાં આવ્યું તે હું સમજી શકતો ન હતો. તે કોઈને પૂછપરછ પણ કરી શકતી ન હતી, કારણ કે તેને આ વિશે કોઈની સાથે વાત ન કરવાની કડક સૂચના આપવામાં આવી હતી. અમે ત્રણ બહેનો છીએ, ત્રણેયની સુન્નત કરવામાં આવી હતી, પરંતુ કોઈએ ક્યારેય આ વિષય પર વાત કરી નથી.

તે કહે છે, 'મને 30 વર્ષથી તેના વિશે કંઈ ખબર નહોતી. પછી મેં FGM વિશે અખબારમાં એક લેખ વાંચ્યો, પછી મને લાગ્યું કે મારી સાથે પણ આવું જ થયું છે. ત્યારે જ ખબર પડી કે આ રિવાજ છે. આ મહિલાઓની યૌન ઈચ્છા અને તેમની પવિત્રતાને નિયંત્રિત કરવાના નામે કરવામાં આવે છે. આ પછી જ મેં આ પરંપરા સામે અવાજ ઉઠાવવાનું નક્કી કર્યું, જેથી લોકોને ખબર પડે કે અમારા સમુદાયમાં બાળકી સાથે કેવો વ્યવહાર કરવામાં આવે છે.

માસુમાએ વી સ્પીક આઉટ નામની સંસ્થાની સ્થાપના કરી. તેમના પ્રકારની મુસ્લિમ મહિલાઓ સાથે જોડાઈ અને FGM સમાપ્ત કરવા માટે સામાજિક અને કાનૂની અભિયાન શરૂ કર્યું.

ભારતમાં બાળ શોષણ પર કામ કરી રહેલી ફિલ્મ નિર્માતા ઈન્સિયા દરીવાલા કહે છે, 'મારી સુન્નત નથી થઈ, પરંતુ ઘરની બાકીની મહિલાઓએ કર્યું કારણ કે તેઓએ પોતાનો અવાજ ઉઠાવ્યો ન હતો. તેથી મેં તેના પર ફિલ્મ બનાવવાનું નક્કી કર્યું. સંશોધનના સંદર્ભમાં હું મુંબઈની પત્રકાર આરિફા જોહરીને મળી. આરિફાએ ઘણા પ્લેટફોર્મ પર પોતાની વાત કહી છે.

ઈન્સિયા કહે છે, 'કોવિડ પહેલા હું અરફા સાથે સુરત ગઈ હતી. ત્યાં સાત વર્ષની બાળકીની સુન્નત કરવામાં આવી હતી. અમે તેને મળવા ગયા ત્યારે તે ડરી ગઈ હતી. અમારી બેગમાં બ્લેડ શોધવાનું શરૂ કર્યું. મેં તેની માતાને પૂછ્યું કે તેણે બાળક સાથે આવું કેમ કર્યું? તો તે કહેવા લાગી કે મારું પણ થયું, તો મેં મારી દીકરીનું પણ કરાવ્યું.

મુંબઈના નાગપાડામાં પોતાનું ક્લિનિક ચલાવતા ડૉ. એલિજા કાપડિયા કહે છે કે 7 વર્ષની ઉંમરે મારી સુન્નત થઈ ગઈ હતી. જ્યારે હું 15 વર્ષની થઈ ત્યારે મને ખબર પડી કે મારી સાથે શું થયું છે. ડૉક્ટર બન્યા પછી, મને ખબર પડી કે આ માટે કોઈ તબીબી કારણ નથી. મને પૂછ્યા વિના અને મને કહ્યા વિના મારી સુન્નત કરવામાં આવી હતી, જે મારા શરીર સાથેની રમત હતી.

આ પછી મેં નક્કી કર્યું કે હું મારી દીકરીની સુન્નત નહીં કરાવું. હું ઘણા પુરુષોને ઓળખું છું જેમણે તેમની પુત્રીની સુન્નત ન કરાવવાનો નિર્ણય લીધો છે. હવે હું 67 વર્ષની છું. હું શરીરની પીડા ભૂલી ગઈ છું, પણ મને તે આઈસ્ક્રીમ યાદ છે. જેના બહાને મારી સુન્નત કરાવી હતી.

અમારા માટે તેનો અર્થ માત્ર સ્વચ્છતા અને શુદ્ધતા છે
વ્હોરા સમુદાયની એક મહિલા, નામ ન આપવાની શરતે કહે છે, “અમે યમનથી ભારત સ્થળાંતર કર્યું છે. યમનમાં 500 વર્ષથી વધુ સમયથી મહિલાઓની સુન્નત કરવામાં આવે છે. તેથી જ આજે પણ આપણી સ્ત્રીઓની સુન્નત કરવામાં આવે છે. તેને આસ્થાનો ધર્મ કહી શકાય.

મારો સાદો પ્રશ્ન છે કે જો પુરુષો સુન્નત કરી શકે તો સ્ત્રીઓ કેમ નહીં? અહીં અમારો અર્થ માત્ર સ્વચ્છતા અને શુદ્ધતા છે. જે લોકો તેને જાતીય ઈચ્છા સાથે જોડી રહ્યા છે, તેઓ ખોટા છે.

તીક્ષ્ણ બ્લેડ વડે એક જ કટમાં સુન્નત કરવામાં આવે છે
ગુજરાતની લારા હોસ્પિટલના ગાયનેકોલોજિસ્ટ ડૉ.શુજાત વલી કહે છે કે સામાન્ય રીતે ઘરની દાદી કે માતા બાળકને રખડવાના નામે ઘરની બહાર લઈ જાય છે. એક રૂમમાં પહેલેથી જ બે લોકો હાજર છે. તેઓ યુવતીના બંને પગ પકડી લે છે. પછી ક્લિટોરિસ હૂડને એક ખાસ તીક્ષ્ણ છરી, રેઝર બ્લેડ અથવા કાતર વડે એક જ કટમાં અલગ કરવામાં આવે છે.

જૂના દિવસોમાં, રક્તસ્રાવ બંધ કરવા માટે ઠંડી રાખનો ઉપયોગ કરવામાં આવતો હતો. આજકાલ એન્ટિબાયોટિક પાઉડર અથવા લોશન અને કોટનનો ઉપયોગ થાય છે. રક્તસ્રાવ બંધ થયાના લગભગ 40 મિનિટ પછી, બાળકીને ઘરે મોકલવામાં આવે છે. તેને ત્રણ-ચાર દિવસ ખેલકૂદની મનાઈ કરવામાં આવે છે. કેટલીકવાર છોકરીના બંને પગ એક અઠવાડિયા સુધી બાંધીને રાખવામાં આવે છે.

એવું જરૂરી નથી કે સ્ત્રીઓની સુન્નત સ્ત્રીઓ જ કરે
ડૉ. શુજાત વલી કહે છે કે સુન્નત સામાન્ય રીતે કુટુંબ અથવા સમુદાયની વૃદ્ધ મહિલાઓ દ્વારા કરવામાં આવે છે. ઘણા કિસ્સાઓમાં, પુરુષો પણ સ્ત્રીઓની સુન્નત કરે છે. આજકાલ ઘણા લોકો તબીબી નિષ્ણાતની દેખરેખ હેઠળ સુન્નત કરાવે છે.

જન્મ પછી તરત પણ સુન્નત કરવામાં આવે છે
ડો.શુજાત વલીના મતે મહિલાઓમાં સુન્નત કરાવવા માટે કોઈ નિશ્ચિત વય નથી. મોટાભાગના કેસો 6 થી 14 વર્ષની વય વચ્ચે કરવામાં આવે છે. ઘણી જગ્યાએ, સુન્નત જન્મ પછી તરત જ કરવામાં આવે છે. જ્યારે કેટલીક જગ્યાએ ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન અથવા પહેલા બાળકના જન્મ પછી મહિલાઓની સુન્નત કરવામાં આવે છે.

ડૉ. શુજાત વલી કહે છે, “માત્ર ક્લિટોરિસના હૂડને કાપી નાખવું સહેલું નથી. આ બે ભાગો એકબીજા સાથે જોડાયેલા છે. જો કોઈ અનુભવી સર્જન સુન્નત કરે તો પણ બે અવયવોને અલગ પાડવું મુશ્કેલ છે. આવી સ્થિતિમાં જો કોઈ વૃદ્ધ મહિલા કે નોન-ટ્રેન્ડ સુન્નત કરવામાં આવે તો ક્લિટોરિસને નુકસાન થાય છે.

તે કહે છે, “ક્લિટોરિસ સ્ત્રીના શરીરનો ખૂબ જ સંવેદનશીલ ભાગ છે. તેનું નુકશાન એટલે બગડેલું લગ્ન જીવન. જાતીય આનંદ સમાપ્ત થાય છે. આટલું જ નહીં, જો વધુ બ્લીડિંગ થાય તો ઈન્ફેક્શન પણ થાય છે. આવા ઘણા કિસ્સા મારા સાથી ડોક્ટરો પાસે આવે છે.

WHO કહે છે કે FGM પાછળ કોઈ તબીબી કારણ નથી. આ લાંબા ગાળે શરીરને શારીરિક અને માનસિક રીતે નુકસાન પહોંચાડી શકે છે. કારણ કે સુન્નત દરમિયાન તે ભાગ સુન્ન થતો નથી. ઉપરાંત, મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં, અપ્રશિક્ષિત લોકો આ પ્રક્રિયા હાથ ધરે છે. માત્ર 17% કિસ્સાઓમાં, સુન્નત આરોગ્ય નિષ્ણાત દ્વારા કરવામાં આવે છે.

કુરાનમાં પુરુષો કે સ્ત્રીઓની સુન્નતનો ઉલ્લેખ નથી: મુસ્લિમ વિદ્વાન
મુસ્લિમ વિદ્વાન અને જમાત ઈસ્લામી હિંદના સેક્રેટરી ડૉ. મયુદ્દીન ગાઝી કહે છે, 'કુરાનમાં પુરુષોની સુન્નતનો કોઈ ઉલ્લેખ નથી અને ન તો સ્ત્રીઓની સુન્નતનો કોઈ ઉલ્લેખ છે. હદીસમાં સુન્નતનો ઉલ્લેખ છે, જે શરીરની સ્વચ્છતાનો ઉલ્લેખ કરે છે.

એક હદીસમાં કહેવાયું છે કે પયગંબર એક જગ્યાએથી પસાર થઈ રહ્યા હતા. રસ્તામાં એક મહિલા તેની બાળકીની સુન્નત કરી રહી હતી, જેના પર પયગમ્બરે કહ્યું કે ધ્યાનથી કરો. તેનો અર્થ એ કે તેઓએ ક્યારેય તેનો પ્રચાર કર્યો નથી. આ પરંપરા ઇસ્લામ પહેલાની છે. સુન્નત એક સાંસ્કૃતિક પ્રથા છે અને ધાર્મિક નથી, પરંતુ તેને ધાર્મિક બનાવવામાં આવી છે.

5મી સદીમાં ઇજિપ્તમાં મહિલાઓની સુન્નત કરવામાં આવતી હતી
સુન્નત ક્યારે શરૂ થઈ તે વિશે કોઈ ચોક્કસ માહિતી નથી. જુદા જુદા અહેવાલો અનુસાર, તેનો ઉલ્લેખ 5મી સદીમાં થાય છે. ઇજિપ્તમાં સ્ત્રીઓની સુન્નત કરવામાં આવતી હતી. બ્રિટિશ મ્યુઝિયમમાં 163 બીસીની મમી રાખવામાં આવી છે, જે મહિલાઓની સુન્નત દર્શાવે છે.

ઘણા વિદ્વાનો માને છે કે ઇજિપ્તમાં, સ્ત્રીઓ અને સેક્સ સ્લેવ્સ ગર્ભાવસ્થાને રોકવા માટે તેમના ગુપ્તાંગનો એક ભાગ અલગ કરતા હતા. ઇજિપ્તથી અરેબિયા સુધી, તે અન્ય દેશોમાં પણ થવા લાગ્યું.

વિશ્વના 80% વ્હોરા મુસ્લિમો ભારતમાં છે
મુસ્લિમોમાં મુખ્યત્વે બે પંથો છે - શિયા અને સુન્ની. દાઉદી વ્હોરા સમુદાય શિયા પંથનો છે. તેમની શરૂઆત 15મી સદીમાં યમનમાં થઈ હતી. ત્યાંથી આ લોકો બીજા દેશોમાં ગયા છે.

ડો. મયુદ્દીન ગાઝી કહે છે, 'આ લોકો પોપની જેમ પોતાના ધાર્મિક નેતા એટલે કે સૈયદનાને ટોચ પર માને છે. જ્યારે સુન્નીઓ પયગંબર સિવાય કોઈ પણ મનુષ્યને આવો દરજ્જો આપતા નથી.'

ભારતમાં લગભગ 10 લાખ વ્હોરા મુસ્લિમો રહે છે. જે વિશ્વની 80% વસ્તી છે. આ સમુદાય સુશિક્ષિત અને સમૃદ્ધ છે. મોટાભાગના લોકો વ્યવસાયિક પૃષ્ઠભૂમિના છે. તેમની વસ્તી ગુજરાત, મહારાષ્ટ્ર, રાજસ્થાન, આંધ્રપ્રદેશ, તમિલનાડુ અને પશ્ચિમ બંગાળમાં સૌથી વધુ છે.